پشت پرده به‌کارگیری مکانیزم ماشه؛

نوشته : حسن بهشتی پور

روزنامه قدس دوشنبه 31 شهریور 1404 یادداشت روز صفحه 2

ضرورت تمرکز بر اصلاحات اقتصادی و سیاسی

بازگشت تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از مسیر «مکانیزم ماشه» دیگر یک احتمال دور نیست، بلکه با توجه به تحولات اخیر، به سناریوی غالب در فضای بین‌المللی تبدیل شده است. در این میان، تحلیل دقیق روندهای پشت پرده نشان می‌دهد که اروپایی‌ها بازیگران اصلی این ماجرا نیستند، بلکه آمریکا و اسرائیل به‌عنوان گردانندگان اصلی، تلاش دارند فضای فشار حداکثری علیه ایران را بازتولید کنند.

اگرچه اجرای مکانیزم ماشه تبعات سیاسی و حقوقی برای ایران خواهد داشت و کشور را بار دیگر ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل قرار می‌دهد، اما از منظر اقتصادی نباید آن را به مثابه «فاجعه» تلقی کرد. تجربه سال‌های ۱۳۸۹ تا ۱۳۹۴ نشان داد که کشور می‌تواند با وجود تحریم‌های سنگین نیز به حیات اقتصادی خود ادامه دهد. نکته کلیدی در شرایط کنونی، آماده‌سازی جامعه برای مواجهه با این وضعیت و اتخاذ سیاست‌های اصلاحی در عرصه اقتصاد و حتی سیاست داخلی و خارجی است.

آنچه اهمیت دارد این است که تحریم‌ها نه با شعار بلکه با تقویت تولید ملی، اصلاح ساختارهای اقتصادی و اتکا به ظرفیت‌های داخلی قابل مدیریت هستند. در صورت اجرای اصلاحات اقتصادی و تقویت تولید ملی ، دستگاه دیپلماسی می تواند از شرایط مساعد به وجود آمده در داخل کشور برای تعاملات خارجی خود فضای مثبتی ایجاد کند به طور قطع مردم را در این مسیر همراه خود خواهد دید، و این می تواند اثرگذاری تحریم‌ها به مراتب کاهش خواهد یافت.

ادامه نوشته

تندروها نه فقط به روحانی و ظریف بلکه به هرکسی که از برجام حمایت کند، حمله می‌کنند

حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین‌الملل: منتقدین نمی‌گویند اگر برجام نبود مشکلات فعلی ایران در ۱۰ سال پیش به وجود می‌آمد

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل، در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی منیبان درباره حملات مجدد تندروها به حسن روحانی، رئیس دولت دوازدهم، گفت: تاجایی که من به عنوان ناظر دیده‌ام، تندروها نه فقط روحانی بلکه به افرادی چون ظریف هم حمله می کنند. هرکسی بخواهد از برجام حمایت کند، مورد انتقاد شدید طیف‌های مخالف برجام قرار می‌گیرد. برجام سندی است که جنبه‌های امنیتی، سیاسی، حقوقی و اقتصادی را باهم داشته و مهمترین محور آن هم مسائل هسته‌ای ایران و حق غنی‌سازی اورانیوم بوده که حداقل در ۱۰ سال اخیر بعد از برجام ادامه پیدا کرده است.

قطعنامه‌های شورای امنیت مرتب از ایران می‌خواست که غنی‌سازی را متوقف کند دستاورد برجام این بود که قطعنامه ۲۲31 نه تنها نخواست که غنی‌سازی متوقف شود بلکه عملا آن را به رسمیت شناخت و حداقل تا ۱۰ سال در عمل هم به آن ادامه داد و 26 مهرماه سال جاری ۱۰ سال می‌شود.

منتقدین هرگز نمی‌گویند اگر برجام نبود، مشکلات فعلی ۱۰ سال پیش به وجود می‌آمد و کشور زودتر از اینها دچار مشکل می‌شد. منتقدین به این واقعیت بی‌توجه هستند که برجام یک سند عدم اشاعه بود که از یک طرف به ایران ضمانت داد که دنبال تولید سلاح هسته‌ای نیست و از طرف دیگر طرف‌های مقابل تاکید کردند در آینده با ایران در همه زمینه‌ها همکاری‌های اقتصادی خواهند داشت و این موضوع در همان صدر برجام آمده است.

ادامه نوشته

توافق با آژانس و ۱۰ روز سرنوشت‌ساز

حسن بهشتي‌پور

یادداشت صفحه اول روزنامه تعادل

پس از توافق اخير ايران و آژانس دامنه وسيعي از نقدها، تخريب‌ها، توهين‌ها و تهديدها عليه مذاكره‌كنندگان كشورمان شكل گرفت. مخالفان اين توافق، تيم ديپلماسي كشور را متهم به عقب‌نشيني، عدول از ارزش‌ها و حتي خيانت به كشور مي‌كنند.

پس از توافق اخير ايران و آژانس دامنه وسيعي از نقدها، تخريب‌ها، توهين‌ها و تهديدها عليه مذاكره‌كنندگان كشورمان شكل گرفت. مخالفان اين توافق، تيم ديپلماسي كشور را متهم به عقب‌نشيني، عدول از ارزش‌ها و حتي خيانت به كشور مي‌كنند. اما آيا واقعا اين‌گونه است و تيم ديپلمات‌هاي ايراني برخلاف منافع كشور رفتار كرده‌اند؟آيا راه جايگزيني براي ديپلمات‌هاي ايراني وجود داشت و آنها از آن تبعيت نكردند؟ اگر نه، اهميت اين توافق در چيست و چه تبعات مثبت يا منفي براي كشورمان به دنبال خواهد داشت؟

ادامه نوشته

انعقاد پیمان ممنوعیت حمله به تأسیسات هسته‌ای؛

گامی برای احیای اعتبار NPT و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی

نویسنده: حسن بهشتی پور

قطعنامه پیشنهادی ایران، با همراهی کشورهایی مانند روسیه، چین، بلاروس، نیکاراگوئه و ونزوئلا در نشست شصت‌ونهم کنفرانس عمومی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، بار دیگر موضوع حملات نظامی علیه تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز را در کانون توجهات بین‌المللی قرار داد. این اقدام به‌ویژه پس از حملات آمریکا و اسرائیل در خردادماه سال گذشته علیه تأسیسات هسته‌ای ایران، ضرورتی انکارناپذیر یافته است. حملات به تأسیسات هسته‌ای در اصفهان، فردو و نطنز — که تحت نظارت پادمان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی فعالیت می‌کردند — نقض آشکار حقوق بین‌الملل به شمار می‌رود و در عمل، آژانس را با چالشی جدی در راستای تحقق هدف فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای مواجه کرده است.

پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) که در سال ۱۹۶۸ به تصویب رسید، از یکسو مانع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در جهان می‌شود و از سوی دیگر، حق دستیابی همه کشورها به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای را به رسمیت می‌شناسد. اما اقدام اخیر آمریکا و اسرائیل، مانعی جدی در برابر همکاری‌های آینده با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ایجاد می‌کند؛ نهادی که نقشی بی‌بدیل در نظارت و کنترل فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای کشورها ایفا می‌کند.

پیشنهاد ایران و کشورهای حامی آن گامی در جهت جبران بی‌اعتباری فزایندهٔ آژانس و پیمان NPT محسوب می‌شود. تصویب این پیشنهاد می‌تواند راه را برای تدوین پیمانی جدید به منظور جلوگیری از ماجراجویی‌های هسته‌ای هموار کند. مبانی این پیشنهاد تاریخی را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

ادامه نوشته

سفر علی لاریجانی به عربستان؛ اهداف، چالش‌ها و فرصت‌ها

نوشته : حسن بهشتی پور

سفر علی لاریجانی به عربستان سعودی را می‌توان یکی از مهم‌ترین تحرکات دیپلماتیک اخیر ایران در منطقه دانست؛ سفری که هم در چارچوب تحولات پرشتاب خاورمیانه معنا پیدا می‌کند و هم می‌تواند بر مناسبات دوجانبه تهران و ریاض تأثیرگذار باشد. بررسی محورهای مطرح‌شده از سوی رسانه‌های را می توان در دو سطح روابط دوجانبه و منطقه ای مختلف تحلیل کرد

۱. روابط دوجانبه ایران و عربستان

با وجود توافق سیاسی ایران و عربستان در سال ۱۴۰۱ و از سرگیری روابط دیپلماتیک، هنوز نشانه‌های قابل توجهی از پیشرفت در حوزه اقتصادی دیده نمی‌شود. تحریم‌های گسترده علیه ایران مانع از گسترش همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری مشترک شده است. با این حال، ظرفیت‌های متعددی برای همکاری وجود دارد:

توریسم مذهبی: امکان تقویت سفرهای زیارتی میان دو کشور (ایرانیان به مکه و مدینه و شیعیان عربستان به مشهد، قم و سایر اماکن زیارتی).

پروژه‌های ترانزیتی: اتصال ریلی میان مشهد، قم، کربلا و سپس به مکه و مدینه، که در صورت تحقق می‌تواند پیوستگی منافع اقتصادی و فرهنگی را تقویت کند.

صنایع غذایی و کشاورزی: همکاری در صنایع روغنی، آبمیوه و فرآورده‌های غذایی که در گذشته سابقه داشته، اما با تحریم‌ها متوقف شده است.

فناوری‌های نوین: عربستان در حال حرکت به سوی توسعه هوش مصنوعی و فناوری‌های نو است و این حوزه می‌تواند زمینه‌ساز همکاری مشترک باشد.

ادامه نوشته

تعامل با آژانس، نه یک انتخاب بلکه یک الزام راهبردی

نویسنده : حسن بهشتی پور

اختصاصی برای روزنامه قدس

در شرایطی که پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر در کانون توجهات بین‌المللی قرار گرفته، تعامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بیش از آن‌که یک انتخاب سیاسی باشد، به ضرورتی راهبردی بدل شده است. نهاد آژانس، به‌عنوان تنها مرجع رسمی نظارت بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورها، نقشی تعیین‌کننده در شکل‌دهی به افکار عمومی جهانی و تصمیمات نهادهای بین‌المللی ایفا می‌کند. از این‌رو، حفظ ارتباط سازنده با این نهاد، بخشی از سیاست عقلانی در عرصه دیپلماسی هسته‌ای ایران محسوب می‌شود.

در فضای کنونی، هرگونه تقابل با آژانس نه‌تنها بهانه‌سازی برای آمریکا و رژیم صهیونیستی را تسهیل می‌کند، بلکه می‌تواند زمینه‌ساز صدور قطعنامه‌های جدید و افزایش فشارهای سیاسی و اقتصادی علیه ایران شود. در مقابل، همکاری هدفمند با آژانس، می‌تواند از صدور قطعنامه‌های ضدایرانی جلوگیری کرده و فضای مثبتی پیرامون پرونده سازی هسته‌ای علیه ایران ایجاد کند.

نکته مهم در این مسیر، تفکیک میان عملکرد فردی مدیرکل آژانس و چند نفر از بازرسین متهم به جاسوسی و ساختار نهادی آن است. نقد به مواضع شخصی آقای گروسی و عملکرد بعضی از بازرسان نباید به تضعیف کلیت نهاد آژانس منجر شود. چنین تمایزی، از تصمیمات احساسی و پرهزینه در سیاست خارجی جلوگیری کرده و امکان بهره‌برداری هوشمندانه از ظرفیت‌های بین‌المللی را فراهم می‌سازد.

ایران به‌عنوان کشوری عضو پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT)، از حق مسلم بهره‌برداری صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای برخوردار است. تحقق این حق، مستلزم همکاری با آژانس و شفاف‌سازی در چارچوب مقررات بین‌المللی است. هرگونه حرکت به‌سوی خروج از NPT یا اتخاذ سیاست ابهام هسته‌ای، نه‌تنها موجب انزوای بین‌المللی خواهد شد، بلکه حمایت کشورهایی چون چین و روسیه را نیز با چالش مواجه می‌سازد.

ادامه نوشته

یک تفاهم و دو روایت

حسن بهشتی‌پور

روزنامه دنیای اقتصاد

توافق جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی یک اتفاق مهم در آستانه اجرای احتمالی مکانیسم ماشه از سوی سه کشور اروپایی آلمان، انگلستان و فرانسه موسوم به گروه تروئیکا در هفته‌های آینده خواهد بود. البته هنوز جزئیات دقیقی از محتوای این توافق در اختیار عموم قرار نگرفته است. این یک اشکال عمده و مهم در تحلیل و پیش‌بینی درست درباره افق توافق مذکور و همین‌طور تبعات آن به‌ویژه در مساله اجرای احتمالی مکانیسم ماشه یا امکان تعویق یا تعلیق آن به شمار می‌رود.

ما درباره توافق ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با دو روایت مختلف مواجه هستیم، هرچند که در تضاد با هم نبوده و با هم دارای اشتراکاتی هستند ولی هرکدام از این روایات می‌توانند آثار و نتایج مرتبط با خودشان را داشته باشند. این نکته جالب ماجراست که هم آقای عراقچی وزیر محترم امور خارجه و هم آقای گروسی رئیس آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، یک توافق را امضا کردند ولی هرکدام روایت و برداشت متفاوتی از این توافق مطرح کرده‌اند.

ادامه نوشته