روش تحلیل سیاسی

نوشته : حسن بهشتی پور

مقدمه:

گزارش رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) که به درخواست تروئیکای اروپایی (بریتانیا، فرانسه و آلمان) در جلسه نوامبر ۲۰۲۴ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهاد شده بود ، پیش از ارائه به شورای حکام آژانس ، منتشر شد . در مطلب پیش رو بر اساس آن بخش هایی که رسانه های غربی از جمله خبرگزاری رویترز منتشر کرده و نیز پاسخ ایران به این گزارش بر اساس بیانیه مشترک وزارت امورخارجه و سازمان انرژی اتمی ایران و بیانیه آقای کاظم غریب آبادی معاون حقوقی و بین الملل وزیر خارجه ایران نوشته شده است. آژانس در گزارش خود بار دیگر نسبت به وجود ذرات اورانیوم با منشاء انسانی در برخی سایت‌های اعلام‌نشده ابراز نگرانی کرده و می‌نویسد: «آژانس نمی‌تواند تضمین دهد که برنامه هسته‌ای ایران صلح‌آمیز است.» این جمله از لحاظ حقوقی بار سنگینی ندارد، اما از نظر سیاسی، بهانه‌ای به کشورهای غربی می‌دهد تا فشارها را بر ایران تشدید کنند. در ادامه به تحلیل موارد مطرح شده در گزارش آژانس و پاسخ ایران می پردازیم.

حسن بهشتی پور، کارشناس و پژوهشگر سیاست خارجی در گفت و گو با ستاره صبح عنوان کرد:

حسن بهشتی پور انگیزه رییس جمهور آمریکا از اقدامات جدید را اینطور تشریح کرد: ترامپ می خواهد هر چه زودتر پرونده ایران را با توافقی هر چند موقتا و حداقلی جمع کنند و سپس به سراغ مساله اصلی آمریکا یعنی مهار چین برود. واشنگتن رقبای خود را شناسایی کرده است.

ستاره صبح، مریم اسدی برون: یک روزنامه آمریکایی مدعی شد دونالد ترامپ وضع هرگونه تحریم جدید علیه ایران را ممنوع کرده است. تندرو‌ها همواره در خصوص حسن نیت طرف مقابل شک داشتند و می‌پرسیدند: "چرا با آمریکا مذاکره می‌کنیم درحالیکه این کشور در حین مذاکره ایران را تحریم می‌کند؟" از این رو این خبر به یکی از بهانه های مخالفان مذاکره پایان می‌دهد. در این حین سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان نیز واکنش دولت به ایده کنسرسیوم را اعلام کرد و گفت: "ایده کنسرسیوم به هیچ عنوان نمی‌‌تواند جایگزین غنی ‌سازی در داخل ایران شود، اگر طرف‌هایی چنین روندی را ارائه می‌‌کنند ما استقبال می‌ کنیم و برای مشارکت هم مشکلی نداریم، اما چنین ابتکاری نمی‌‌تواند جایگزین غنی‌ سازی شود." در آستانه دور ششم مذاکرات هسته‌ ای ایران و آمریکا، درحالیکه ترامپ در بازی رسانه‌ای آمریکا را منعطفترین طرف مذاکرات نشان می‌دهد، ایران با عقلانیت از توقف گفت‌وگو‌ها پرهیز کرده و اروپا برای صدور قطع‌نامه علیه تهران در شورای حکام آژانس تلاش می‌کند؛ همچنان افکار عمومی در داخل تشنه شنیدن خبر توافقی هستند که فضای خصمانه روابط ایران و غرب را بزداید و کشور را از انزوای بین‌المللی خارج کند. ستاره صبح در گفت‌وگو با حسن بهشتی پور، کارشناس و پژوهشگر سیاست خارجی به بررسی این موضوع پرداخته که در ادامه می‌خوانید:

حسن بهشتی پور تحلیلگر روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با ایرنا گفت:

با توجه به اینکه غنی‌سازی ایران (تا ۶۰ درصد) تحت نظارت آژانس انجام می‌شود و مطابق با حقوق کشورها در NPT است، ادعای آژانس و کشورهای غربی برای توجیه فعال‌سازی مکانیسم ماشه فاقد پایه حقوقی است.

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا، «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش دوره‌ای برای اعضای شورای حکام ضمن اعلام اینکه ذخایر اورانیوم غنی‌شده در ایران با غلظت ۶۰ درصد به بیش از ۴۰۸ کیلوگرم رسیده، بار دیگر ادعاهای سیاسی درباره برنامه صلح آمیز هسته‌ای ایران را تکرار کرده و مدعی شده که این سطح از غنی‌سازی یک «گام فنی کوتاه» تا سطح ۹۰ درصد (موسوم به سطح تسلیحاتی) محسوب می‌شود. وی ادعا کرده است که «ایران تنها کشور غیرهسته‌ای است که در حال غنی‌سازی در این سطح است.» براساس این گزارش، رافائل گروسی همچنین «خواستار همکاری کامل و مؤثر ایران» با آژانس شده است.

وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی نیز شامگاه شنبه ۱۰ خرداد در بیانیه‌ای مشترک، به این گزارش واکنش نشان دادند. در این بیانیه مشترک آمده است: «جمهوری اسلامی ایران مراتب تأسف عمیق خود را در مورد عدم رعایت بی‌طرفی و بی توجهی مدیر کل نسبت به رویکرد حرفه‌ای خود با تأثیرپذیری از فشارهای سیاسی در تهیه و انتشار این گزارش ابراز داشته، نسبت به هرگونه بهره‌برداری سیاسی از مفاد این گزارش هشدار می‌دهد». برای بررسی این موضوع با «حسن بهشتی‌پور» تحلیلگر مسائل هسته‌ای و روابط بین‌الملل گفت‌و گو کردیم.که در ادامه مطلب می توانید متن آن را بخوانید.

پیمایش دیپلماسی در عصر پیچیدگی استراتژیک

اختصاصی برای روزنامه قدس

نوشته: حسن بهشتی‌پور

ویتکاف نماینده آمریکا در مذاکرات هسته ای با ایران سرانجام طرح مفصل آمریکا برای توافق با ایران را از طریق عمان به ایران تحویل داد با آنکه جزئیات این طرح افشا نشده است اما اخبار متعددی از این بسته پیشنهادی در مطبوعات آمریکا منتشر شده است تا روشن شدن دقیق جزئیات این طرح می توان صبر کرد اما روشن است مسیر مذاکرات هسته‌ای بین ایران و ایالات متحده، منعکس‌کننده ماهیت در حال تحول دیپلماسی جهانی در قرن بیست و یکم است. از زمان آغاز پرونده هسته‌ای ایران در سال ۲۰۰۲، گفتمان پیرامون مذاکرات با شکاف‌های ایدئولوژیک، تحولات ژئوپلیتیکی و نوسانات سیاسی داخلی مشخص شده است. در حالی که برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در سال ۲۰۱۵ امضا شد، نماد نقطه اوج تعامل دیپلماتیک بود، خروج دولت ترامپ در سال ۲۰۱۸ چرخه‌ای از عدم قطعیت و تنظیم مجدد را آغاز کرد. مذاکرات غیرمستقیم اخیر بین تهران و واشنگتن، چالش‌های ظریف پیش روی هر دو طرف را روشن می‌کند و تحلیل عمیق‌تری از استراتژی مذاکره، محدودیت‌های ساختاری و پیامدهای منطقه‌ای را برمی‌انگیزد.

خلاصه اظهارات حسن بهشتی پور در میزگرد سیاسی تحلیل مذاکرات ایران و آمریکا

1. احتمالاً دستور اجرایی دونالد ترامپ در بهمن ماه 1403 موجب دستور منع مذاکرات و سپس نامه ترامپ در فروردین 1404 موجب صدور مجوز مذاکرات غیر مستقیم شد

2. چرایی تغییر رویکرد مذاکرات از مستقیم به غیرمستقیم برای افکار عمومی تبیین نشده است. مذاکرات غیرمستقیم با واسطه‌گری وزیر خارجه عمان انجام می‌شود، اما ابهاماتی درباره نقش دقیق وی وجود دارد.

3. خواسته‌های طرفین در مذاکرات:

ایران: لغو کامل تحریم‌ها و تضمین عدم اعمال تحریم‌های جدید به بهانه های جدید .

آمریکا: توقف کامل غنی‌سازی اورانیوم (غنی‌سازی صفر) در ایران .

4. تفاوت‌های مذاکرات کنونی با برجام (2015)

شرایط داخلی: قرار نگرفتن روند مذاکرات در فضای انتخاباتی و جناحی، امکان تصمیم‌گیری معقولانه‌تر را فراهم کرده است.

شرایط منطقه‌ای: بهبود روابط ایران با عربستان و امارات، برخلاف مخالفت شدید آن‌ها با برجام در 2015. شرایط را برای رسین به توافق بهتر کرده است.

شرایط بین‌المللی: تحولات مانند حمله روسیه به اوکراین و افزایش نقش چین در خاورمیانه ، معادلات جهانی را تغییر داده است.

بنابراین مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در شرایطی کاملاً متفاوت از برجام در جریان است.

5. آیا مذاکرات به توافقی بهتر از برجان برای ایران می انجامد؟

-برجام به عنوان یک دستاورد مهم برای ایران تلقی می‌شود چرا که زیرساخت‌های هسته‌ای را حفظ و امکان تحقیق و توسعه را فراهم کرد.

- فعال نشدن مکانیسم ماشه در ده سال گذشته نشان‌دهنده‌ی تأثیر مثبت برجام در عرصه بین‌المللی است.

-ایران پس از برجام به پیشرفت‌های فناورانه مانند ساخت سانتریفیوژهای پیشرفته (IR-6 و IR-8) دست یافت.

6. چالش‌های پیش رو

- مشروعیت‌بخشی به تحریم‌ها: فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند تحریم‌های سازمان ملل را احیا و به آن‌ها مشروعیت بین‌المللی ببخشد.

- اقتصاد داخلی: مشکلات اقتصادی مانند کاهش تولید ناخالص داخلی ناشی از سیاست‌های نادرست دولت‌ها است، نه برجام.

7. راهکارهای پیشنهادی

- تقویت دیپلماسی و اعتماد به مذاکره‌کنندگان ایرانی.

- انجام اصلاحات اقتصادی (مانند اصلاح نظام بانکی و مالیاتی) برای تقویت قدرت چانه‌زنی ایران.

- ادامه‌ی ارائه روایت رسانه‌ای مستقل توسط ایران برای حفظ ابتکار عمل در فضای بین‌المللی.

-موفقیت در مذاکرات نیازمند وحدت ملی، اصلاحات داخلی و بهره‌برداری هوشمندانه از فرصت‌های دیپلماتیک است. ایران برای موفقیت در مذاکرات به تقویت هر سه زمینه یعنی افزایش توان اقتصادی از طریق انجام اصلاحات اقتصادی ، افزایش توان دیپلماسی عمومی برای تبیین افکار عمومی داخلی و خارجی و توضیح اینکه ایران چرا بر ادامه غنی سازی اصرار دارد.

- برجام به عنوان یک تجربه تاریخی، درس‌های ارزشمندی برای مدیریت مذاکرات کنونی ارائه می‌دهد نباید به دلیل اختلاف های جناحی و گروهی تجربه های خوب و بد برجام را در روند کنونی مذاکرات نادیده گرفت

نوشته: حسن بهشتی‌پور

اختصاصی برای سایت ایراس

https://www.iras.ir/?p=12450

تحولات اخیر سوریه نشان می‌دهد که روسیه، با وجود چالش‌های جهانی نظیر جنگ اوکراین، همچنان در پی حفظ و تقویت جایگاه خود در این کشور است. سوریه برای مسکو نقطه ثقل استراتژی خاورمیانه‌ای‌اش محسوب می‌شود. کرملین با بهره‌گیری از ابزارهای نظامی، دیپلماتیک و اطلاعاتی، با آنکه تار آخرین روزها از حکومت بشار اسد حمایت می‌کرد، اکنون برای بازسازی موقعیت خود در این کشور با طیف گسترده‌ای از بازیگران متعارض — از ترکیه و کردها تا جولانی و اسرائیل — وارد تعامل شده است. این یادداشت به بررسی ابعاد مختلف این راهبرد و چالش‌های پیش‌روی روسیه در سوریه می‌پردازد.

حسن بهشتی‌پور

یادداشت صفحه اول روزنامه آرمان ملی

ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا در موضوع پرونده هسته‌ای ایران، برخلاف سایر مسائل بین‌المللی، اختلاف‌نظر بنیادینی ندارند.

هرچند میان آن‌ها در خصوص جنگ اوکراین، وضعیت غزه و فلسطین، سیاست‌های تعرفه‌ای و همچنین مسائل مربوط به چین یا ناتو اختلافاتی جدی وجود دارد، اما در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران، موضعی کم‌وبیش هماهنگ اتخاذ کرده‌اند. هدف مشترک این دو بازیگر کلیدی، مقابله با امکان ساخت سلاح هسته‌ای است؛ موضوعی که طی دو دهه گذشته همواره در صدر نگرانی‌های آن‌ها قرار داشته است. با این حال، میان واشینگتن و پایتخت‌های اروپایی تفاوت‌هایی در نحوه مواجهه با برنامه هسته‌ای ایران وجود دارد. به‌طور خاص، آمریکایی‌ها به‌ویژه در دوران اخیر، مواضع تندتری اتخاذ کرده‌اند و برخی مقامات این کشور حتی خواهان برچیده شدن کل صنعت هسته‌ای ایران شده‌اند. این در حالی است که اروپایی‌ها چنین خواسته‌ای را غیرعملی و غیرواقع‌بینانه می‌دانند. نگاه اروپا به این مسئله مبتنی بر بازگشت ایران به تعهدات مندرج در برجام است. از منظر کشورهای اروپایی، ایران باید سطح غنی‌سازی اورانیوم خود را به ۳.۶۷ درصد کاهش دهد و ذخایر اورانیوم غنی‌شده خود را نیز در چارچوب سقف‌های برجامی نگاه دارد. آن‌ها غنی‌سازی بیش از این سطح را نقض صریح مفاد توافق هسته‌ای تلقی می‌کنند. در مقابل، جمهوری اسلامی ایران نیز با اشاره به عهدشکنی طرف غربی، به‌ویژه پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، تأکید دارد که دلیل و ضرورتی برای اجرای یک‌جانبه تعهداتش ندارد. ایران استدلال می‌کند که اروپا نه‌تنها نتوانسته منافع اقتصادی وعده ‌داده ‌شده در برجام را برای ایران تأمین کند، بلکه در عمل در برابر فشارهای آمریکا نیز ایستادگی نکرده است.

حسن بهشتی‌پور: تعلیق غنی‌سازی منوط می‌شود به بازه زمانی پیشنهادی و امتیازهایی كه امریكا دراختیار ایران قرار می‌دهد

حسن بهشتی‌پور در پاسخ به سوال «اعتماد» در باب چالش‌های احتمالی اجرا شدن طرح‌های پیشنهادی برای مدیریت برنامه هسته‌ای ایران گفت: واقعیت این است كه در حال حاضر نمی‌توان با قطعیت در مورد جزییات طرح‌های پیشنهادی طرف میانجی گمانه‌زنی كرد. اما با استناد به برخی گمانه‌ها می‌توان به ارزیابی‌هایی اولیه اشاره كرد، به ‌ویژه در مورد طرح پیشنهادی تشكیل كنسرسیوم باید گفت اگر غنی‌سازی در چارچوب كنسرسیوم در خاك ایران انجام شود، این راهكاری قابل قبول و حتی مطلوب به شمار می‌رود. در این صورت، كشورهای منطقه نیز می‌توانند در آن مشاركت داشته باشند. به باور بهشتی‌پور با این همه این پرسش مطرح می‌شود كه مشاركت آنها با چه هدفی انجام می‌گیرد؟ یكی از اهداف می‌تواند انتقال فناوری و دانش باشد؛ به این معنا كه این كشورها با سرمایه‌گذاری در این پروژه، هم مشاركت مالی داشته باشند و هم از نظر علمی و فنی درگیر شوند. این مشاركت می‌تواند با آموزش نیروهای متخصص از كشورهای مشاركت‌كننده همراه باشد. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل در ادامه تشریح چالش‌های طرح كنسرسیوم تاكید كرد این مساله برای كشورهای منطقه نیز جذابیت دارد، چراكه معمولا فناوری‌های پیشرفته ازسوی كشورهای غربی دراختیار آنها قرار نمی‌گیرد. بنابراین، انتقال دانش فنی می‌تواند یكی از انگیزه‌های مهم مشاركت در چنین كنسرسیومی باشد.