روش تحلیل سیاسی

اختصاصی برای روزنامه قدس

نوشته حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل

مذاکرات هسته‌ای ایران و آمریکا در مسقط روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت برگزار شد، به نظر می‌رسد هدف اصلی دور چهارم تعیین دستور کار برای مذاکرات آتی بود.

در حال حاضر، دو طرف هنوز پس از سه دور گفت‌وگوی غیرمستقیم بر سر یک دستور کار مشخص توافق نکرده‌اند و فعلاً در این دور از مذاکرات تمرکز روی مسائل فنی است.

از نگاه آمریکایی‌ها مسائل فنی شامل موضوعاتی مانند سطح غنی‌سازی اورانیوم، سرنوشت اورانیوم غنی شده موجود در ایران (از جمله رقیق‌سازی، نگهداری در بانک‌های غنی‌سازی تحت نظارت آژانس یا انتقال به خارج از کشور) و وضعیت سانتریفیوژهای پیشرفته ایران می‌شود. از دیدگاه ایران، مهم‌ترین موضوع، چگونگی لغو تحریم‌ها و ارائه تضمین‌هایی برای جلوگیری از بازگشت تحریم‌ها در آینده به ویژه به بهانه‌های غیرهسته‌ای است. این موضوعات پیچیده و زمانبر هستند. پیشنهاد ایران، که ظاهراً یک توافق موقت است، می‌تواند راه حلی برای پیشبرد مذاکرات باشد.

حسن بهشتی پور در روزنامه آرمان امروز نوشت:

تعویق مذاکرات روز شنبه، شائبه هایی را در ذهن ایجاد کرد اما آن چه مشخص و مسلم است این مورد بوده که تعویق مذاکرات به معنای پایان مذاکرات نیست. مذاکره از سوی مقامات ایرانی یک اصل است، زیرا هدف آن پیگیری راه‌حل دیپلماتیک برای پایان‌دادن به تحریم‌های ناعادلانه‌ای است که علیه ملت ایران اعمال شده است.

هیچ راه‌حل دیگری جز مذاکره برای رفع تحریم‌ها وجود ندارد. البته می‌توان با تمرکز بر اقتصاد داخلی و انجام اصلاحات، اثر تحریم‌ها را کاهش داد یا بی‌اثر کرد، اما واقعیت این است که برای داشتن روابط بین‌المللی، صادرات، واردات، جذب سرمایه‌گذاری خارجی، رفع تحریم‌های ناعادلانه ضروری است و برای این هدف باید تلاش کرد. بنابراین، نباید به مردم این‌گونه القا شود که برگزارنشدن یک جلسه در تاریخ تعیین‌شده به معنای فروپاشی روند مذاکرات است. به نظر من، مذاکرات ادامه خواهد یافت.

باید توجه داشت که مذاکراتی به نتیجه می‌رسد که دو طرف به سمت هم حرکت کنند. اینکه ما فکر کنیم طرف آمریکایی هرچه می گوید ایران می‌پذیرد و یا بالعکس، خیال باطلی است؛ لذا دو طرف به سمت هم حرکت می‌کنند تا به نقطه مشترکی برسند و در آن نقطه مشترک خطوط مشترک یکدیگر رعایت می شود. در این صورت می‌تواند توافقی شکل گیرد.

امروز شرایط با سال های قبل متفاوت است. برای مثال، کشورهای منطقه از عربستان و امارات گرفته تا عمان، قطر و ترکیه برعکس زمان برجام، از شکل گیری توافق بین ایران و آمریکا استقبال می کنند و حتی حاضرند در چانه زنی های دیپلماتیک نیز ایفاگر نقش میانجی باشند.

در چنین شرایطی عبور تیم‌های مذاکره‌کننده ایران و امریکا از کلیات و ورود به جزییات، اگرچه با چالش‌هایی مانند میزان غنی‌سازی و سرنوشت ذخایر اورانیوم همراه است اما پیشنهادهای مرحله‌ای، سرمایه‌گذاری امریکا در پروژه‌های بلندمدت و ساختار گام ‌به ‌گام تعهدات می‌تواند هزینه خروج احتمالی واشنگتن از توافق را به‌شدت کاهش دهد که شمایل این جزئیات را در دور چهارم خواهیم دید.

روزنامه اعتماد با حسن بهشتی‌پور ، پژوهشگر مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده است.

برکناری آقای مایک والتز، مشاور امنیت ملی دونالد ترامپ، بیش از آنکه به ایران مرتبط باشد، به مسائل داخلی کاخ سفید بازمی‌گردد. درحالی که برخی رسانه‌ها، ازجمله واشنگتن‌پست و بی‌بی‌سی، به‌شدت بر نقش ایران در این برکناری تاکید دارند، واقعیت چیز دیگری است. کاخ سفید نیز صراحتا اعلام کرده که این تغییر ارتباطی با ایران نداشته است. مساله اصلی به یک خطای بزرگ برمی‌گردد: والتز به‌اشتباه یکی از خبرنگاران را به یک گروه خصوصی در پیام‌رسان سیگنال دعوت کرده بود؛ گروهی که شامل مشاوران ارشد نظامی امریکا و محلی برای تبادل اطلاعات امنیتی بود. این اشتباه به‌شدت جایگاه مشاور پیشین امنیت ملی را زیر سوال برد.

از همان ابتدا هم این جایگاه برای شخصی با سابقه‌ و چهره‌ای چون مایک والتز مناسب نبود. انتخاب چنین فردی از سوی ترامپ نشان‌دهنده‌ نوع نگاه او به جایگاه‌های حساس امنیتی است.

نکته قابل تأمل درباره روبیو، مواضع بسیار تند او نسبت به ایران است. او نه یهودی است و نه صهیونیست، اما در عمل، حتی از بسیاری از چهره‌های صهیونیست نیز مواضع تندتری علیه ایران اتخاذ کرده است. همزمان سوابقش نیز به‌خوبی نشان می‌دهد که همواره در کنار چهره‌های شناخته‌شده جریان‌های افراطی طرفدار اسراییل در امریکا قرار داشته و حمایت همه‌جانبه‌ای از آنها داشته است.

از منظر تاثیر بر روند مذاکرات، می‌توان گفت که برکناری والتز به نفع ایران تمام شده است. هرچند این تغییر ارتباطی مستقیم با پرونده ایران ندارد، اما خروج یکی از مخالفان جدی دیپلماسی با تهران از حلقه تصمیم‌سازی کاخ سفید، می‌تواند فضای تنفسی بیشتری برای ادامه گفت‌وگوها فراهم کند.

حسن بهشتی پور در گفت‌و‌گو با فرارو تحلیل کرد:

مسئله درگیری نظامی بین ایران و آمریکا و رفتن کشور‌ها به سمت جنگ را بیشتر «جنگ در چارچوب رسانه» میبینم. در عالم واقع، احتمال این که ترامپ به سمت جنگ حرکت کند بسیار کم است و بیشتر اسرائیلی‌ها و شخص نتانیاهو به سمت جنگ و درگیری تمایل دارد و بقای حاکمیت خود را نیز در افزایش تنش‌های منطقه‌ای و درگیری مستقیم خود با ایران یا درگیری ایران و آمریکا می‌بیند.

فرارو- تعویق مذاکرات ایران و آمریکا که با تمرکز بر مسائل هسته‌ای ایران به واسطه گری عمان در جریان بود با واکنش‌هایی همراه شده است. اگرچه گمانه زنی‌ها در این خصوص متعدد است، اما برخی کارشناسان معتقدند آن چه مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، درباره غنی سازی ایران گفته می‌تواند نشانه‌ای از شکاف‌ها درون جریان‌های سیاسی آمریکا در خصوص مسائل با ایران باشد.

به گزارش فرارو، مارکو روبیو گفته است ایران باید غنی‌سازی اورانیوم، ساخت موشک‌های دوربرد و حمایت از شبه نظامیان منطقه‌ای را متوقف کند. همچنین او مدعی شده ایران باید بازرسی‌های هسته‌ای، حتی بازرسی‌های آمریکایی‌ها، را بپذیرد.

عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران نیز اعلام کرده که ایران حق دارد از چرخه کامل سوخت هسته‌ای برخوردار باشد. حسن بهشتی پور، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر مسائل بین الملل، در گفت‌و‌گو با فرارو به تحلیل این وضعیت پرداخته است:

بحث FATF در ایران نمونه‌ای عالی از چالشی است که نیاز به تحلیل مفهومی دارد قبل از اینکه بتوان تحلیل موضوعی دقیقی از اجرای آن ارائه داد.

✅ چرا تحلیل مفهومی مقدم بر تحلیل موضوعی است؟ FATF (گروه ویژه اقدام مالی) مجموعه‌ای از استانداردهای جهانی برای مبارزه با پول‌شویی و تأمین مالی تروریسم است. اما در ایران، برداشت‌های کاملاً متضادی درباره آن وجود دارد:

دیدگاه مخالفان: FATF را ابزاری برای سلطه اقتصادی و سیاسی قدرت‌های بزرگ می‌دانند و اعتقاد دارند اجرای آن موجب محدودیت‌ مالی ایران خواهد شد.

دیدگاه موافقان: FATF را ابزاری برای شفافیت مالی و جلوگیری از سوءاستفاده‌های اقتصادی می‌دانند و معتقدند اجرای آن به مقابله با فساد و پول‌شویی کمک می‌کند.

🔹 چالش اصلی چیست؟ مفهوم FATF به‌درستی در ایران موشکافی نشده است. پیش از تصمیم‌گیری درباره اجرای مقررات آن، باید اهداف، سازوکارها، و پیامدهای واقعی آن بررسی شود.