روش تحلیل سیاسی

حسن بهشتی‌پور، کارشناس مسائل بین‌الملل

اختصاصی روزنامه قدس ۳۱ فروردین ۱۴۰۴ -

در فضای پیچیده و پرچالش روابط بین‌الملل، مذاکرات به عنوان ابزاری حیاتی برای پیشبرد منافع ملی و کاهش تنش‌ها عمل می‌کند.

با این حال، موفقیت در این عرصه مستلزم درک واقعیت‌های دیپلماتیک، دوری از احساسات زودگذر و اتخاذ راهبردهای هوشمندانه مبتنی بر منافع بلندمدت کشور است. یادداشت حاضر با هدف تبیین ۱۰ نکته کلیدی در انعکاس صحیح مذاکرات برای رسانه‌ها و افکار عمومی نگاشته شده تا با شفاف‌سازی اصول مذاکره، از تحریف‌های احتمالی جلوگیری کند و زمینه‌ساز درکی واقع‌بینانه از فرایند دیپلماتیک شود. در این مسیر، علاوه بر تأکید بر اصولی مانند وحدت ملی، انعطاف‌پذیری و تبیین اهداف، به نقش رسانه‌ها در شکل‌دهی به روایت مذاکرات و ضرورت دیپلماسی چندجانبه نیز پرداخته شده است.

۱. مذاکره به خودی خود بد یا خوب نیست: مذاکره به عنوان یک ابزار دیپلماتیک می‌تواند برای پیشبرد اهداف ملی استفاده شود. اگر هدف‌گذاری، مشخص و متناسب با منافع ملی باشد، مذاکره می‌تواند منجر به دستیابی به توافقاتی مفید شود. در عین حال، بدون دقت و برنامه‌ریزی، ممکن است به نتایجی ناکارآمد یا حتی زیان‌آور منتهی شود. مهم این است که مذاکره را نه به عنوان نشانه‌ای از ضعف، بلکه به عنوان وسیله‌ای برای حل اختلافات و پیشبرد منافع تلقی کنیم.

حدیث روشنی خبرنگار روزنامه اعتماد در گفت‌وگو با حسن بهشتی‌پور بررسی کرد:

عباس عراقچی، وزیر امور خارجه کشورمان صبح پنجشنبه با نامه‌ای مکتوب از جانب مقام معظم رهبری تهران را به مقصد مسکو ترک کرد. آقای عراقچی در ادامه این سفر ضمن تاکید بر مفید و جدی بودن رایزنی‌ها با همتای روسی‌اش گفت: نامه مکتوب مقام معظم رهبری مباحث مختلفی را در بر می‌گرفت، از جمله مسائل منطقه‌ای و همزمان بحث‌های دوجانبه و همکاری‌هایی که با روسیه در جریان است. از طرفی این سفر در شرایطی انجام شد که دور دوم رایزنی‌های غیرمستقیم ایران و امریکا قرار است امروز شنبه در رم پایتخت ایتالیا با میانجیگری عمان برگزار شود. به گفته آقای عراقچی هم روسیه و نیز چین برای کمک به پیشرفت روند مذاکره میان تهران و واشنگتن اعلام آمادگی کرده‌اند. به باور گروهی از ناظران سفر یک روزه‌آقای عراقچی نشان از عملیاتی کردن دیپلماسی چندجانبه تهران در فرآیند آغاز مذاکرات با واشنگتن دارد. در این میان سفر رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و وزیر دفاع عربستان به تهران، نشان از اهمیت استراتژی چندوجهی ایران در پیگیری مذاکرات غیرمستقیم با ایالات‌متحده برای حل پرونده هسته‌ای دارد. به این بهانه روزنامه اعتماد با هدف بررسی و ارزیابی سفر وزیر امور خارجه کشورمان به مسکو آن هم در آستانه رایزنی‌های غیر مستقیم ایران با امریکا که قرار است در رم برگزار شود، با حسن بهشتی‌پور پژوهشگر مسائل بین‌الملل گفت‌وگو کرده است. بهشتی‌پور ضمن تاکید بر نقش سازنده مسکو بر فرآیند مذاکرات غیرمستقیم ایران و امریکا بر این باور است که به نتیجه رسیدن رایزنی‌ها ی‌تهران و واشنگتن قطعا در راستای منافع روسیه و چین خواهد بود. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید:

حسن بهشتی پور در گفت و گو با ‌خبرنگار «آرمان ملی» تحلیل کرد

آرمان ملی 30 فروردین 1404

در ادوار اخیر نقش روسیه در دیپلماسی ایران هموار پررنگ‌تر بود و در فضای کنونی بسیاری در انتظارند تا ببینند در نهایت تهران و واشنگتن به چه توافقی دست خواهند یافت و اینکه نقشه و نقش کرملین در این بین چیست. در این مورد برخی هم منتظرند تا مشاهده کنند جمهوری اسلامی با کارت روسیه در روند مذاکرات چگونه بازی خواهد کرد و آیا مسکو آنچنان که مدعی است می‌تواند برای ایران امتیازهای بیشتری به‌همراه داشته باشد یا اینکه به‌گفته برخی از تحلیلگرانِ منتقد، کرملین به وعده‌های خود در قبال ایران عمل نخواهد کرد. باتوجه به این موضوع هیات‌ دیپلماتیک ایرانی قرار است امروز شنبه، در رم و به‌میزبانی عمان دور جدیدی از گفت‌وگوها را آغاز کند. در این مورد با یکی از تحلیلگران حوزه بین‌الملل گفت‌‎وگو کرده‌ایم. بهشتی‌پور در این مصاحبه معتقد است که برخلاف تحلیل‌های برخی از کارشناسان مسکو بیش از گذشته به‌دنبال بهبود روابط تهران و واشنگتن است. در این مورد بیشتر می‌خوانید.

نوشته: حسن بهشتی پور

با آغاز دور دوم مذاكرات ايران و امريكا، مساله رمزگشايي از چشم‌انداز مذاكرات در رسانه‌ها با جديت دنبال مي‌شود‌. البته حضور چهره‌هايي چون ونس معاول اول ترامپ و وزير خارجه امريكا در رم بازخوردهاي زيادي پيدا كرده است.

با آغاز دور دوم مذاكرات ايران و امريكا، مساله رمزگشايي از چشم‌انداز مذاكرات در رسانه‌ها با جديت دنبال مي‌شود‌. البته حضور چهره‌هايي چون ونس معاول اول ترامپ و وزير خارجه امريكا در رم بازخوردهاي زيادي پيدا كرده است. البته این حضور جداي از موضوع مذاكره با ايران مي‌تواند به دليل گفت‌وگوهاي امريكا با اروپا در مورد مساله تعرفه‌ها، تنش‌هاي روسيه و اوكراين و ساير مسائل جهاني باشد. اين ديدارها در خصوص مساله امنيت اروپا و تعدي‌هاي روسيه به شرق اروپا است‌. در عين حال ممكن است درباره مذاكرات ايران هم گفت‌وگوهايي ميان مقامات اروپايي و امريكايي صورت گيرد. البته امريكا با خارج كردن اروپا از روند مذاكره با ايران نشان داده كه چه رويكردي را پيگيري مي‌كند. در ادامه ديدارهاي سياسي، روز پنجشنبه وزير دفاع عربستان هم راهي تهران شد و پيام پادشاه عربستان را تقديم مقامات ايران كرد.

حسن بهشتی پور در گفت‌و‌گو با فرارو تحلیل کرد:

حتی یک مورد توافق نداریم که تضمین صد در صد داشته باشد

برخی رسانه‌ها مشکلات جناحی را به روابط بین الملل تعمیم دادند

اعتماد به دوست و دشمن در مذاکرات اصلا معنایی ندارد. از روسیه و چین تا آمریکا، آلمان و فرانسه، در مذاکرات، بر اساس منافع ملی خود مذاکره می‌کنند و ما نیز باید همینطور باشیم و روی اعتماد پیش نرویم. این دیدگاهی اشتباه است که بگوییم فقط با آن‌هایی مذاکره می‌کنیم که به آنان اعتماد داریم. اتفاقا باید با آن‌هایی که اعتماد نداریم هم مذاکره کنیم. مذاکره باعث دفع شر است و راه حل‌های دیپلماتیک ارائه می‌دهد. اصلا اگر قرار بود به هم اعتماد کامل داشته باشیم چرا مذاکره می‌کنیم؟

فرارو- دور دوم مذاکرات ایران و آمریکا چگونه برگزار خواهد شد و قرار است نقاط اختلاف و توافق طرفین چه باشد؟ این سوالات پرتکرار ترین، پرسش‌هایی محسوب می‌شوند که از دور نخست مذاکره ویتکاف و عراقچی با میانجیگری عمان مطرح است. سخنان اخیر ویتکاف و ترامپ در خصوص مذاکرات و تمرکز سخنان این دو بر مسائل هسته‌ای نیز از نکات مورد توجه در روز‌های اخیر است.

به گزارش فرارو، حسن بهشتی پور، کارشناس ارشد سیاست خارجی و تحلیلگر مسائل بین الملل، در گفت‌و‌گو با فرارو به تحلیل این وضعیت پرداخته است:

حسن بهشتی‌پور در گفت‌وگو با «فردا»: گفت: ما باید تحلیل هوشمندانه داشته باشیم و توجه کنیم که ملاک آن‌ چیزی است که در دستور کار مذاکرات قرار دارد.

گروه سیاست سایت فردا: سخنان اخیر ویتکاف، نماینده آمریکا در مذاکرات مبنی بر اینکه آمریکا باید بر مسئله موشکی ایران تمرکز کند با واکنش‌های زیادی همراه بود.

حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی درباره این موضوع به «فردا» گفت: «در مذاکرات، به‌طور کلی دو وجه متفاوت وجود دارد. یکی روند رسمی است؛ یعنی آنچه مکتوب می‌شود، به وزیر خارجه عمان داده می‌شود، او آن را به طرف آمریکایی می‌رساند و سپس پاسخ را به ایران منتقل می‌کند. این یک بُعد ماجراست. بُعد دیگر، فضای رسانه‌ای است. رسانه‌ها با نگاه و رویکرد خاص خود سعی می‌کنند اطلاعاتی از مسئولان مذاکره‌کننده به دست آورند و بر آن تمرکز و آن را پر رنگ کنند. طبیعی است که طرف آمریکایی مواردی را که برایش مطلوب است در رسانه‌ها مطرح می‌کند، اما آنچه در مذاکرات گفته می‌شود، دستور کار مذاکرات است و قرار است روز شنبه درباره این دستور کار توافق شود».

حسن بهشتی پور در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا؛

بهشتی‌پور: بازگشت به عقب در بحث غنی‌سازی امکان‌پذیر نیست/ ذکاوت ایران و ۴ بحث موازی

تهران-ایرنا- یک تحلیلگر مسائل بین الملل و کارشناس مسائل هسته ای گفت: سخنان متناقض استیو ویتکاف، نماینده آمریکا در دولت غیرمستقیم با ایران را باید یک موضع گیری رسانه ها و برای مصرف داخلی آمریکا تلقی کنیم. مسئله مهم آن چیزی است که در بحث مطرح می شود و باید برای ما ملاک باشد.

به گزارش خبرنگار سیاست خارجی ایرنا ، «استیو ویکاف» نماینده ویژه رئیس جمهور آمریکا در روزهای گذشته و پس از حضور در اتاق وضعیت سفید با موضوع مذاکرات ایران، با انتشار پیامی در شبکه ایکس نوشت: «توافق با ایران تنها در تصویر تکمیل می‌شود که توافق می‌شود. هر مرحله نهایی باید برای آرامش، ثبات و آرامش در ایجاد ایجاد کند، به این معناست که ایران باید برنامه غنی‌سازی و تسلیحات هسته‌ای خود را انجام دهد و از بین ببرد. برای جهان نیاز ما یک توافق سخت و عادلانه ایجاد شود که پایدار بماند و این چیزی باشد که رئیس جمهور از من خواسته باشد».

داوود محمدی: استیو ویتکاف، سرپرست تیم مذاکره کننده آمریکایی در مصاحبه ای با شبکه فاکس نیوز آمریکا مدعی شده است که مذاکرات ایران و آمریکا در عمان درباره راستی‌آزمایی برنامه غنی‌سازی اورانیوم و درنهایت راستی‌آزمایی ابعاد نظامی آن است که شامل موشک‌هایی که در زرادخانه‌هایشان دارند و هدف احتمالی آن‌ها برای دستیابی به بمب نیز می‌شود. این اظهارات در حالی است که جمهوری اسلامی اعلام کرده بر سر مسائل نظامی خود وارد گفتگو نخواهد شد. اما سخنان ویتکاف در واقع چه معنایی دارد؟ حسن بهشتی پور، تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در گفتگو با خبرآنلاین این حرفهای مذاکره کننده آمریکایی را تحلیل کرده است. در این مورد بهشتی پور می گوید:

به مخاطبان آگاهی دهیم حرفهایی که در رسانه ها منتشر می‌شود الزاما با آنچه که در مذاکرات گفته می‌شود منطبق نیست. بر این اساس می توان گفت حرف‌های ویتکاف دستور کار مذاکرات نیست و قدرت موشکی ایران وارد مذاکرات ایران و آمریکا در عمان ، نخواهد شد اگر بر فرض محال وارد مذاکرات شود، حالا آن موقع می‌توان تحلیل کرد که چرا ایران چنین چیزی را پذیرفته است.

حسن بهشتی پور تحلیل‌گر سیاسی در مصاحبه با خبرنگار روزنامه فرهیختگان درباره اینکه «توافق خوب» چگونه توافقی خواهد بود؟ گفت:

برای مردم ایران، اولین خواسته از مذاکره و توافق، برداشته شدن تحریم‌های ظالمانه آمریکاست. و تکرار نشدن این تحریم ها به بهانه های دیگر. بهشتی پور در عین حال تضمین یک توافق خوب را «اقدام برابر اقدام» می‌داند، زیرا از نگاه او هیچ تضمینی و هیچ اعتمادی در روابط بین‌الملل وجود ندارد. بهشتی‌پور از رسانه‌ها و فعالان مجازی خواست که از تیم مذاکره‌کننده حمایت کنند و به طرف ایرانی در این مذاکرات اعتماد کنیم.

در مسقط مذاکره نبود؛ گفت وگوغیر مستقیم انجام شد

حسن بهشتی‌پور در مورد الزامات رسیدن به یک توافق خوب گفت:«به نظر من این مذاکرات نیست به معنای negotiation، بلکه یک دیالوگ است. دو طرف دارند با هم گفت‌وگو می‌کنند تا به یک دستورکار مشخص برای مذاکره برسند؛ حالا اعم از مستقیم یا غیرمستقیم. فعلاً گفت‌وگو غیرمستقیم و به صورت مکتوب انجام می‌شود تا دستورکار مشخصی تعیین شود.

حسن بهشتي‌پور، پژوهشگر مسائل بين‌الملل در پاسخ به سوال «اعتماد» و ارزيابي‌اش از روز اول رايزني‌ها ميان تهران و واشنگتن به روزنامه اعتماد گفت: از همان ابتدا شواهد و قرائن نشان مي‌داد كه اتفاقي كه در عمان رخ داد بيشتر به يك نوع گفت‌وگو و تبادل ديالوگ ميان ايران و امريكا شباهت دارد تا مذاكره كه البته با هدف آگاه شدن دو طرف با مواضع يكديگر انجام شد. به باور بهشتي پور اما باتوجه به تغيير دولت‌ها در هر دو كشور و عدم انجام رايزني به مدت طولاني، انتظار مي‌رود كه گفت‌وگوهاي روز شنبه كه بسان تبادل نظر ميان طرفين خواهد بود، فرصتي باشد براي بررسي امكان ادامه مذاكرات رسمي، چه به‌صورت مستقيم و چه غيرمستقيم.

اين پژوهشگر روابط بين‌الملل در ادامه به «اعتماد» گفت: با اين حال اما خواسته‌هاي ايران و امريكا همچنان فاصله زيادي با يكديگر دارند و براي رسيدن به وحدت نظر و نكات مشترك، قطعا نياز به گفت‌وگوهاي بيشتري وجود دارد.

حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر ارشد سیاست خارجی در تحلیل تجربیات مذاکره در دولت سیزدهم که توسط محمد مخبر یادآوری شد، به خبرنگار هم‌میهن گفت: «من در جریان ریز مواردی که آقای مخبر به عنوان نزدیک شدن به امضای توافق و کارشکنی‌ اسرائیلی‌ها مطرح کردند، نیستم. یک مورد در دولت سیزدهم را خاطرم هست که در اسفند ۱۴۰۰ آقای سیدمحمود نبویان نماینده مجلس، اطلاعاتی جزئی از متن توافقی که هنوز قطعی نشده بود را انتشار داد و مدعی شد این از برجام هم بدتر است.

فضاسازی خیلی سنگینی در آن زمان صورت گرفت. همه چیز به هم ریخت و توافقی به دست نیامد. قطعاً اسرائیل مخالف هر گونه توافق بوده و هست اما اینکه اسرائیل در این میان کاری کرده من در جریان نیستم. چرا نتوانستند جلوی برجام را بگیرند؟ دولت بایدن چه ملاحظاتی داشت که به خاطر اسرائیل یک توافق در آستانه اجرا را نپذیرد.»

او اضافه کرد: «ما در آن دوران هم مذاکرات غیرمستقیم انجام می‌دادیم. آقای باقری در یک اتاق می‌نشست و برت مک‌گورگ در اتاق دیگر قرار داشت. مبادله پیام به صورت شفاهی یا کتبی از طریق طرف عمانی انجام می‌شد. آن زمان به ما می‌گفتند با آن‌ها مذاکره مستقیم نمی‌کنیم چون از برجام خارج شدند و تا بازنگردند و تعهدات‌شان را انجام ندهند برنامه همین است.

بهشتی‌پور در گفت‌وگو با ایلنا: نگذاریم اختلافات با آژانس مانند استخوان لای زخم بماند

تحلیل‌گر حوزه روابط بین‌الملل گفت: زمانی که آقای گروسی در چهارچوب جنبه‌های حقوقی و فنی، صحبت می‌کند، هیچ اشکالی پیش نمی‌آید و اختلافی وجود ندارد. اما اگر ایشان درباره موضوعات مختلف موضع‌گیری کند، این مطلب سیاسی می‌شود. به عنوان مثال، آقای آمانو یا آقای البرادعی وارد این بازی‌ها نمی‌شدند که درباره یک کشور موضع‌گیری کنند؛ این می‌تواند سیاسی باشد. بنابراین، وقتی می‌گوییم سیاسی‌کاری، یعنی مدیر کلی که خارج از وظایف حقوقی و فنی خود، اظهاراتی را مطرح کند و ممکن است از این اظهارات برداشتی شود که به نفع یا ضرر کشوری باشد. اینجاست که اختلافات ایجاد می‌شود. بنابراین، اگر آقای گروسی می خواهد به حل مشکل کمک کند باید در موضع‌گیری‌های خود تنها در چارچوب مسائل حقوقی و فنی صحبت کند و از موضوعات سیاسی پرهیز نماید.