روش تحلیل سیاسی

---مشکلات احتمالی در اجرا شدن برجام چه مواردی هستند ؟

مهم‌ترین آن کارشکنی‌هایی است که احتمالا رژیم صهیونیستی در بحث اجرای برجام انجام خواهد داد. چرا که با همه امکانات خود تلاش کرد تا بتواند مانع توافق شود اما موفق نگردید تا این که به سمت ممانعت از اجرای آن پیش رفت. درحال حاضر تلاشی که رسانه‌ها و دیپلماسی‌شان آغاز کرده‌‌اند درجهت جلوگیری از اجرای برجام است. به غیر از این موضوع، بعضی از جناح‌های داخل کشور هم نگران از دست رفتن منافع‌شان هستند. آنها هم با یکسری کارشکنی‌ها تلاش می‌کنند که جلوی اجرای برجام را بگیرند و خیلی موفق نیستند چون تعدادشان اندک است و چندان هم تاثیرگذار نیستند. نکته سوم اینکه برخی از بندهای برجام تشکیک‌پذیر است و برداشت‌های مختلفی از آن می‌توان داشت و همین موجب می‌شود که اگر بخواهند اختلال ایجاد کنند، با توجه به تفسیرهای مختلف بتوانند در روند اجرای برجام، سنگ اندازی کنند. ولی من بعید می‌دانم با توجه به اینکه این تحقق برجام حاصل تصمیم جمعی بوده است، علی‌رغم همه کارشکنی‌ها اما به نفع هر دو طرف است که اجرایی شود و به همین دلیل پیش‌بینی‌ام این است که هرچقدر زمان بگذرد در مورد اجرایی‌شدنش بیشتر امیدوار شویم و تا حالا هم این مراحل علی‌رغم همه مشکلاتی که داشته با موفقیت پیش رفته و در چارچوب مواردی بوده که از قبل طراحی شده است. الان باید منتظر باشیم که این اجرایی شدن بخش مربوط به لغو تحریم‌ها، ظرف یکی، دو ماه آینده کامل شود و فکر می‌کنم تا اردیبهشت‌ماه سال 95 نگرانی‌هایمان درمورد اجرانشدن برجام نسبت به شرایط فعلی کاهش پیدا خواهد کرد.

--تحریم‌های ایران در چه صورتی امکان بازگشت دارند در حالی که ما قلب آب سنگین اراک را خارج کرده ایم، اورانیوم غنی شده خود را به روسیه داده‌‌ایم و در صد زیادی از سانتریفوژهای خود را انبار کرده‌‌ایم و اینها همه زیر نظر آژانس انجام شده اند؟

ابتدا باید توضیح دهم که اولا خارج کردن قلب رآکتور اراک منجر به ساخته شدن بهترو البته با فناوری پیشرفته‌تر با همکاری شرکتهای چینی و آمریکایی،در 3 تا 5 سال آینده خواهد شد. من فکر می‌کنم ما با یک مدل پیشرفته‌تری از رآکتور آب سنگین با مدل توافق‌شده دست پیدا خواهیم کرد. اما آنچه در مورد تحویل حدود 11 تن اورانیوم غنی‌شده به روسیه باید بگویم که در ازای ان 197 تن اورانیوم طبیعی دریافت کرده‌‌ایم که ارزش افزوده بسیار بسیار بیشتری دارد که معمولا یک به 10 است. یعنی یک کیلو اورانیوم غنی‌شده مابه‌ازای 10 کیلو اورانیوم طبیعی مبادله می‌شود. یعنی طبق روال آنها باید 110 تن اورانیوم طبیعی می‌دادند ولی چون اورانیوم غنی‌شده ارزش افزوده داشته است، به جای پول آن اورانیوم اضافه میزان 197 تن داده‌اند. یعنی مابه‌التفاوت آن 87 تن است. این ارزش افزوده از آن جهت حائز اهمیت است که معادن اورانیوم در کشور محدود بوده است. معادن اورانیوم در نهاوند و گچین محدود است. ان‌شاءالله اگر معادن جدیدی در آینده کشف کنیم، موضوع دیگری است. اگر بتوانیم از روسیه یا هر کشور دیگری اورانیوم طبیعی وارد کنیم و توسط دانشمندان هسته‌ای ما مجددا غنی‌سازی شود، ارزش‌افزوده‌ای پیدا می‌کند. بنابراین آنطور که دیگران تفسیر می‌کنند که منابع از دست رفت، به هیچ وجه صحت ندارد و بازارگرمی‌هایی است که علیه سیاستهای هسته‌ای ایران انجام می‌دهند. این امکان برای ایران فراهم شده که بتواند مبادلات هسته‌ای انجام دهد درحالی که در شرایط تحریم‌ها به هیچ وجه هیچ کشوری با ما مبادلاتی در زمینه تولیدات هسته‌ای انجام نمی‌داد. نکته بعدی در مورد اینکه ما فضایی را فراهم کردیم برای اینکه بتوانیم با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای همکاری کنیم. آژانس فقط جنبه نظارتی و کنترلی داشت ولی بعد از اینکه آژانس تایید کرده که این موارد را اجرا کرده ایم، فضایی فراهم شده که بتوانیم از امکانات تخصصی کارشناسان آژانس در جهت ارتقای دانش هسته‌ای ایران بهره بگیریم و این زمینه در سالهای آتی فراهم خواهد شد. وقتی اینها را درنظر بگیریم، در این زمینه منافع فوق‌العاده‌‌ای را کسب کرده‌ایم که قابل توجه است.

--بهر حال بازگشت پذیری تحریم‌ها امکان پذیر است یا خیر ؟

 اما درمورد بازگشت‌پذیری تحریم‌ها باید گفت که هر زمان بخواهند تحریم‌ها را برگردانندو بازی درآورند ما هم با توجه به اینکه دانش هسته‌ای در کشور ما بومی‌سازی شده، امکان بازی کردن با سانتریفیوژها و بازی کردن با ذخائر اورانیوم برای ایران وجود دارد و اینطور نیست که دست ایران هم بسته باشد و هیچ کاری نتواند انجام دهد و آنها هم به خوبی این موضوع را می‌دانند. بنابراین به نفعشان است که برجام را با تمام مختصاتش اجرایی کنند و اگر بخواهند بازی درآورند به زیان خودشان است. در این باره خوب می‌دانند که ضرر و زیان خواهند دید. ایران برای اینکه به وضعیت سانتریفیوژهای قبلی خود بازگردد، به 3 تا 4 ماه زمان نیاز دارد و برای رآکتور اراک هم 3 تا 5 سال. اما اصل بحث این است که این فناوری در داخل کشورمان بومی است و هیچ نگرانی بابت اینکه آنها بخواهند به ما فشار بیاورند و اعمال زور کنند، وجود ندارد. برای اینکه زمانی می‌توانستند این کار را بکنند که این دانش در ایران بومی نشده بود. الان چون این دانش در ایران بومی است و دانشمندان هسته‌ای ایران براحتی می‌توانند دستاوردها را ارتقاء دهند، بنابراین آنها در عملکردشان با ما احتیاط‌های لازم را خواهند داشت.

--نظر شما درباره تحریم‌های موشکی غرب علیه ایران چیست ؟

 تحریم‌هایی که مربوط به موشک و اینطور مسائل است، بیشتر نمادین است. 6 شخصیت ایرانی و یک شخصیت چینی و 4 شرکتی که عمدتا خارجی بوده است درمورد آزمایش موشکی ایران، تحریم شده‌اند. اگرچه از نظر ایران این نقض برجام نیست چون اساسا بحثی درمورد موشک‌ها در قطعنامه 2231 نشده است و ایران هم در آنجا به صراحت این موضوع را قبول نکرده است چون توان هسته‌‌ای ایران، قابل معامله و مذاکره نیست. ایران محکم و با اقتدار توان موشکی خود را ادامه خواهد داد و اگر آنها بخواهند تحریم‌ها را به بهانه موشکی، ادامه دهند، درست همان روندی که در روند سانتریفیوژها طی شد، در مورد موشک‌ها هم طی خواهد شد. بنابراین من احتمال می‌دهم، عاقل باشند و کمتر به سمت سیاستی بروند که درآخر معلوم است دوباره باید باز گردند. همانطور که یک روز 164 سانتریفیوژ را نپذیرفتند و وقتی سانتریفیوژها به 19هزارتا رسید، جان کری صراحتا گفت که اگر امروز نپذیریم بالاتر و حتی به 190 هزار سانتریفیوژ خواهد رسید. بنابراین توان موشکی ایران قابل معامله، مذاکره و  گفتگو نیست و بعید می‌دانم جای نگرانی هم باشد. اگر آنها اقداماتی انجام دهند، بیشتر آنها ضرر خواهند کرد چون در این روند نمی‌توانند جلوی امنیت ایران را بگیرند و ایران در این مورد کوتاه نخواهد آمد.

--پایین آمدن قیمت نفت تا چه حد می‌تواند اثرات مثبت برجام برای ایران را خنثی سازد ؟آیا ایران از نظر استقبال سرمایه‌های خارجی می‌تواند با سقوط قیمت نفت مقابله کند ؟

چرا نمی‌تواند؟ ایران یک زمان با نفت 6 دلار هم کشور را اداره کرده است. ایران می‌تواند روزبه‌روز اتکای خود را به نفت کمتر کرده و بر روی مشتقات نفت کار کند. مثلا پتروشیمی‌، بنزین و گازوئیل می‌تواند بازارهای خوب‌تری با قیمتهای بسیار مناسب‌تری داشته باشد. آنها که سعی دارند تئوری توطئه را دنبال کنند و مرتبا همه چیز را به توطئه نسبت دهند، نمی‌خواهند واقعیت‌های بازار نفت را بپذیرند. چین و هند یکی از بزرگترین مصرف‌کننده‌های نفت دنیا با رشد اقتصادی کمتری روبه‌رو شده است. کشور چین پیشتر هشت درصد رشد اقتصادی داشته است که در آخرین آمار به 5/5 تا 6 درصد رسیده است و تقاضا برای نفت کاهش یافته و از آن طرف تولید نفت کاهش پیدا کرده است. از یک طرف کاهش تقاضا و از طرف دیگر افزایش تولید نفت، منجر به پایین آمدن قیمت نفت شده است. چرا ما این را توطئه می‌دانیم و می‌خواهیم به برجام یا دیگران نسبت دهیم؟ واقعیت بازار نفت امروز این است. همانطور که آقای رئیس‌جمهور اعلام کرده‌اند اتکا به نفت امسال در بودجه 25 درصد است. ان‌شاءالله روزی برسد که اتکاء به نفت صفر درصد برسد و ما بتوانیم از بودجه نفت در جهت توسعه کشور استفاده کنیم. در جهت اینکه بتوانیم اساسا به مشتقات نفتی توجه کنیم. یعنی تولید نفتمان را افزایش دهیم ولی اینها را در پالایشگاه‌های خودمان به فرآورده‌های نفتی تبدیل کنیم و صادرکننده فرآورده‌های نفتی باشیم و نه یک بشکه نفت خام را با قیمت پایین تر از یک بشکه دوغ صادر کنیم! الان 150 لیتر دوغ به دلار گرانتر از نفتی است که حدودا بشکه‌ای 25 دلار شده است. بنابراین برنامه‌ریزی‌هایمان به سمتی برود که روزبه‌روز اتکای کمتری به نفت داشته و به سمت تولید فرآورده‌های نفتی برویم. یک روز هم کشور با نفت بشکه‌ای 6 دلار هم اداره شده و می‌توانند خرج‌های دولت را کمتر کرده یا کارآمدی را بیشتر کرده و با صرفه‌جویی‌هایی که می‌توان در اقتصاد دولتی انجام داد به راحتی می‌تواند مشکلات پیش رو را کمتر کند.

--آیا این گزاره درست است که به جز عربستان بقیه کشورهای عرب باطنا از اجرای برجام راضی هستند ومخالفت واقعی وجدی با برجام ندارند ؟

البته اکثرا کشورهای عربی موافق هستند و ما باید رفتارمان را بهتر کنیم و اگر در ادبیاتمان تجدیدنظر کنیم و مقداری با کشورهای عربی بهتر صحبت کنیم، دلیل ایران‌هراسی را کمتر می‌کنیم. الان به شدت این تبلیغات ایران‌هراسی که علیه ایران هست، به زیان ماست. بنابراین دوطرفه است و هم آنها باید این را از ایران بپذیرند که ایران به هیچ وجه تهدیدی علیه کشورهای همسایه‌اش نیست. از طرفی هم ما در نوع برخوردمان با کشورهای عربی باید مثل یک کشور مستقل برخورد کنیم و تصور نداشته باشیم که آنها نوکر آمریکا هستند و هرآنچه آمریکا بگوید آنها چشم خواهند گفت. این نوع نگاه به کشورهای عربی اصولا روابط ایران با کشورهای عربی یا هرجای دیگر دچار چالش می‌کند. ما باید به کشورها احترام بگذاریم چه وسعت یا جمعیت‌شان کم باشد، چه جایگاه بلندی داشته باشند یا نداشته باشند. به هر حال به عنوان یک کشور باید برای ما قابل احترام باشند و نوع رفتارمان با آنها باید همانگونه باشد که انتظارداریم آنها با ما رفتار کنند. اگر این موضوع را حل کنیم در خیلی از زمینه‌ها مشکلاتمان کمتر می‌شود.

--موضع احتمالی داعش در برابر تقویت موقعیت ایران در منطقه چیست ؟ آیا از رویاروی با ایران همچنان پرهیز می‌کند یا برای درگیری با ایران انگیزه پیدا می‌کند ؟ چقدر امکان دارد که رقبای منطقه‌‌ای ایران داعش را تحریک به درگیری با ایران بکنند.

اولا، داعش یک تهدید جمعی برای دنیاست و تمام دنیا از او زیان دیده‌اند. دوم اینکه داعش با ایران هم درگیر بوده و اینطور نبوده که با ما هیچ درگیری نداشته باشد و جنبه‌هایی از این درگیری توسط اخبار منتشر شده و جنبه‌هایی دیگر نشده است. آنها درجهت بمبگذاری هم تلاش کرده‌اند اما قبل از اینکه موفق شوند، خنثی شده است و توسط دستگاه‌های امنیتی کشور مهار شده است. اینطور نبوده که داعش با ایران اصلا درگیر نبوده است. داعش در خودِ ایران و هم در بیرون مرزها، در عراق و سوریه درگیر بوده و عملا همین داعشی‌ها جوانان ما را به شهادت رسانده‌اند. نمونه آن مدافعین حرم که توسط داعش به شهادت رسیده اند. داعش با ایران در سوریه، عراق و در خودِ ایران درگیراست. خوشبختانه بمبگذاری‌هایشان در ایران تاکنون موفق نبوده چون دستگاه‌های امنیتی ما توانسته‌اند اوضاع را کنترل کنند. اما در سطح کل دنیا، داعش به عنوان یک گروه تروریستی شناخته می‌شود و تقویت ایران، وحشت داعش را بیشتر خواهد کرد. بنابراین ایران باید در رفتار و تعاملش با کشورهای دیگر هوشمندتر عمل کند و علیه داعش همکاری کند تا جبهه مشترکی علیه تکفیری‌ها به طور کل و به طور خاص علیه تروریست‌های داعش تشکیل دهند.

---مسائل داخلی ایران تا چه حد در اجرای خوب یا ناقص برجام موثرند ؟ آیا خطر از دست دادن فرصت طلایی پسا برجام وجود دارد. خصوصا که ما ایرانی‌ها مشهور به نشناختن قدر فرصت‌های خود هستیم.

 بله، البته این هم یکی از القائات منفی است که علیه ایرانی‌ها وجود دارد و مرتبا می‌گویند که شما نمی‌توانید کار تیمی انجام دهید که خوشبختانه همین تیم هسته‌ای نشان داد که می‌توان کار تیمی انجام داده و خیلی هم خوب نتیجه بگیرد. دوم درمورد از دست دادن فرصتها باید گفت که انتقاد درستی است و ایران قبلا فرصتها را به تهدید تبدیل کرده ولی مواردی هم بوده که به خوبی از فرصتها استفاده کرده است. ما در مورد سقوط طالبان در افغانستان از این فرصت استفاده کردیم. از سقوط صدام در عراق هم استفاده کردیم هرچند که در مواردی هم فرصتها را از دست داده‌ایم. به نظرم اگر 75 یا 80 میلیون ایرانی یکپارچه و متحد از اجرای دقیق برجام و استیفای حقوق هسته‌ای ایران حمایت کنند قطعا دشمنان و رقبای ایران در اجرای کارشکنی در اجرای برجام تجدیدنظر خواهند کرد. بنابراین وحدت ملی و یکپارچگی ما در داخل کشور قطعا تاثیر تعیین‌کننده‌ای در اجرای دقیق برجام و استیفای حقوق ملت ایران دارد.