روش تحلیل سیاسی

 کار‌شناسان معتقدند همچنان مشکل اصل در اوکراین رقابت‌های منطقه‌ای آمریکا و اروپا از یک سو و روسیه از دیگر سو ‌ست، کشمکشی که با توجه به دو قطبي شدن جامعه اوکراین می‌تواند به تجزیه این کشور بینجامد. نظر شما در این باره چیست؟

ساکنان شرق و جنوب شرق اوکراین که اکثرا روس تبار هستند طرفدار نزدیک شدن به روسیه و بیشتر ساکنان غرب که مناطق صنعتی اوکراین در این بخش است، حامی نزدیکی به اتحادیه اروپا هستند. البته این تعارض مربوط به امسال و پارسال نیست. از‌ زمان استقلال اوکراین در سال ۱۹۹۱، این تعارض وجود داشت. اما هم در داخل اوکراین تفکر مبتنی بر تجزیه طرفدار کمی دارد و هم در خارج از اوکراین روسیه و اتحادیه اروپا به شدت مخالف تجزیه اوکراین هستند. آن هم به دلیل نقش راهبردی که این کشور برای هر دو طرف دارد. اوکراین در حال حاضر حائل میان روسیه و اتحادیه اروپا ‌ست.

 درگیری‌های اخیر منطق‌اش اقتصادی است. به این معنی که ساکنان غرب اوکراین معتقدند منافع بلندمدت حکم می‌کند که اين كشور رابطه نزدیکتری با اتحادیه اروپا داشته باشد. چرا که گردش مالی این اتحادیه بیش از هزار میلیارد دلار است در حالی که گردش مالی اتحادیه اوراسیا (متشکل از روسیه سفید، روسیه و قزاقستان) حداکثر ۲۰۰ میلیارد دلار است.

 برخی رسانه‌های اروپایی از احتمال مسدود شدن حساب‌های شخصی رهبران اوکراین در اروپا خبر داده‌اند، آیا اتحادیه اروپا در بحران امروز اوکراین نقش دارد؟

یانوکوویچ و تیم حاکم بر اوکراین تعارضی در پیوستن به اتحادیه اروپا و نزدیکی به روسیه نمی‌بینند اما این اتحادیه اروپا‌ست که شرط انعقاد همکاری‌های اقتصادی و تجارت آزاد با این اتحادیه را نپیوستن اوکراین به اتحاد اوراسیا گذاشته است. این شرط یانوکوویچ را در یک دو راهی دشوار قرار داده است: پیوستن به اتحاد تجاری با اتحادیه اروپا که مقدمه پیوستن این کشور به اتحادیه اروپا به صورت دائمی است یا عضو شدن در اتحادیه گمركی اوراسیا. یانوکوویچ اما با گرفتن وام از روسیه و قراردادهای تجاری که در مسکو با روسیه امضا کرده ترجیح داده جانب مسکو را بگیرد. این معترضانی که امروز در خیابان‌های کی یف و دیگر شهرهای اوکراین هستند و عمدتا توسط حزب یولیا تیموشنکو، نخست وزیر سابق، سازماندهی می‌شوند در تلاش هستند تا رئیس جمهور را تحت فشار قرار بدهند که در تصمیم خود تجدیدنظر کرده و شرایطی که برای انعقاد قرارداد تجاری با اتحادیه اروپا لازم است را ایجاد کند.

اگر بستر نارضایتی در کشورها وجود نداشته باشد خارجی‌ها نمی‌توانند از این فرصت استفاده یا سوءاستفاده کنند. بر همین اساس نباید عامل اعتراض‌های امروز اوکراین را اتحادیه اروپا یا آمریکایی‌ها دانست. اتحادیه اروپا و آمریکا تلاش دارند از این شرایط به نفع خود استفاده و بهره‌برداری کنند ولی ایجاد کننده این شرایط آن‌ها نیستند. خواست اوکراینی‌ها یک خواست واقعی و عمومی در بخش غربی است.

  دليل رقابت اتحادیه اروپا و روسیه در اوکراین چيست؟

این دولت یانوکوویچ است که باید با توجه به تجربه‌ای که از سال ۲۰۰۴ میلادی دارد باید بحران را مدیریت کند. بار دیگر تکرار می‌کنم خواست مردم اوکراین یک خواست کاملا منطقی است. اگر اوکراینی‌ها خواستار پیوستن این کشور به پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) بودند از آنجایی که این پیمان جنبه نظامی دارد احتمالا باعث تفوق نظامی آمریکایی‌ها در اوکراین می‌شد. ولی اتحادیه اروپا در درجه نخست، یک اتحادیه اقتصادی و سیاسی است. اتحادیه اروپا به دنبال این نیست که از طریق اعمال فشار بر اوکراین از این کشور امتیازی بگیرد. مسئله این است که اوکراین کشوری استراتژیک است و اگر اتحادیه اروپا موفق شود که در بلندمدت اوکراین را به عضویت خود درآورد به لحاظ اقتصادی پیروزی بزرگی را به دست آورده است. اما برای روسیه از دست دادن اوکراین بسیار دشوار است. زیرا خطوط گاز صادراتی روسیه به اروپا از این کشور می‌گذرد. به لحاظ تاریخی هم اوکراین کشوری است که نقش خط حائل با غرب را برای روسیه بازی کرده است. در واقع رشته‌های اقتصادی روسیه با اوکراین به گونه‌ای به هم گره خورده که کی‏یف حتی با پیوستن اوکراین به اتحادیه اروپا، نمی‌تواند این رشته‌ها پاره کند و البته بالعکس.

 راه برون رفت اوكراين از بحران فعلي چيست؟ آيا امكان استعفاي يانوكوويچ همانند سال 2004 وجود دارد؟

اکنون راه حل داخلی، مذاکره دولت یانوکوویچ با مخالفان است. راه حل خارجي نيز اين است كه روسیه و اتحادیه اروپا باید بر سر یک راهکار مشترک به توافق برسند تا اوکراین را در مخمصه «انتخاب یکی و طرد دیگری» قرار ندهند. بايد توجه كنيم دفعه پیش که یانوکوویچ استعفا داد و منجر به انقلاب نارنجي شد، ماجرا از این قرار بود که پس از اعتراض‌های گسترده خیابانی در اعتراض به تقلب وي در انتخابات، دادگاه قانون اساسی اوکراین تقلب وي را تاييد و او را مجبور کرد تا از سمت خود استعفا بدهد. یانوکوویچ اگر تقلب نکرده بود کناره‎گیری نمی‌کرد.