روش تحلیل سیاسی

پیشینه بحث :

اسلام کریم اف رئیس جمهور 75 ساله ازبکستان متولد  سال ۱۹۳۸ در شهر سمرقند است . او تحصیلات  خود را درمقطع کارشناسی ارشد دررشته مهندسی مکانیک  از دانشگاه پلی تکنیک  تاشکند و سپس در رشته اقتصاد درموسسه اقتصاد ملی تاشکند در سال 1966به پایان رسانده و در دوران شوروی مقام های مهمی  را ازجمله وزارت دارایی و ریاست کمیته مرکزی حزب کمونیست ازبکستان برعهده گرفت .  

ازنظر طول حکومت  شاید او را تنها بتوان با اقای نظربایف رئیس جمهورقزاقستان مقایسه کرد که هر دو رکورد دار حکومت در جمهوری های برجای مانده از شوروی محسوب می شوند.  زیرا آقای کریم اف از سال ۱۹۸۹ که به سمت دبیراولی حزب کمونیست ازبکستان شوروی برگزیده شد، در عمل طی  24 سال گذشته زمام امور این جمهوری 22میلیون  نفره در آُسیای مرکزی را بر عهده داشته است.

البته او در سال  1990 یعنی  یکسال پیش از فروپاشی شوروی رسما  از طرف پارلمان ازبکستان به مقام ریاست جمهوری  انتخاب  شد. کریم اف  پس از استقلال ازبکستان در31 آگوست  1991  موفق شد در انتخاباتی که در 29 دسامبر 1991 برگزار گردید، با بدست آوردن  86 درصد آراء  شرکت کنندگان در انتخابات به عنوان اولین رئیس جمهوری در دوره استقلال  ازبکستان، انتخاب شود.  اما در پایان دوره پنج ساله ریاست جمهوری اش زحمت برگزاری مجدد  انتخابات ریاست جمهوری را به خود نداد و با یک همه پرسی که در 26 مارس سال ۱۹۹۵ برگزار کرد، دوره ریاست جمهوری خود را  به مدت پنج سال دیگر تمدید نمود. او در سال ۲۰۰۰ نیز در یک رقابت کاملا یکطرفه بدون هیچ مخالفتی بار دیگر در انتخابات به پیروزی رسید.

کریم اف برای تداوم اریکه اش بر قدرت،  بار دیگر در سال ۲۰۰۲ در یک همه پرسی دوران ریاست جمهوری خود  را از پنج به هفت سال افزایش داد. در انتخابت سال 2007 او برای هفت سال دیگر نیز  به مقام ریاست جمهوری رسید. قرار است اگر اتفاق فوق العاده ای رخ ندهد او  در سال 2014 پس از یک چهارم قرن حکومت بر ازبکستان ، جای خود را به فرد دیگری بسپارد .

تحلیل  جلوه ها و ریشه های جنگ قدرت در ازبکستان

اگر ناراحتی شدید قلبی به کریم اف امان دهد ، او احتمالا در سال آینده نیز با برگزاری یک همه پرسی دیگر ، دوره ریاست جمهوری خود را تا سال 2021 تمدید خواهد کرد. کاری که درسالهای اخیر در اکثر جمهوری های آُسیای مرکزی باب شده است.

آقای کریم اف که در دوران حکومت  24 ساله خود با هرگونه مخالفتی به شدیدترین شکل مقابله می کند. اکنون گرفتار چالش درون حکومتی شده است . از انجا که این چالش به داخل خانواده او نیز کشیده شده است ، بنظر می رسد برای اداره بحران با چالشی جدی تر از  سال 2005 روبرو است.

کریم اف در این سال  با شورش وسیع مخالفان خود  در شهر "اندیجان"  روبرو شد و مجبور گردید برای کنترل بحرانی که انقلاب رنگی می خواند دستور کشتار تظاره رکنندگان را صادر کند. او حتی برای انکه نشان دهد در این مسیر قاطع است سفیر وقت انگلیس را به اتهام حمایت از تظاهرات اخراج کرد و با تجدید نظر در مناسبات تاشکند – واشنگتن ، ضمن لغو مجوز استفاده آمریکا از پایگاه نظامی " خان آباد " تلاش کرد مناسبات ازبکستان با آمریکا را بخاطر اتهام دخالت آمریکا در پشت پرده تظاهرات مخالفان در اندیجان به پائین ترین سطح ممکن برساند. اگرچه دو سال بعد که توانست موقعیت خود را تثبیت کند مجددا مناسبات با واشنگتن را در شکل جدید از سرگرفت. جالب انکه او در  24 سال گذشته نه تنها مخالفان اسلام گرایی خود را که عمدتا در دره معروف فرغانه و بویژه در نمنگان مبارزه می کنند، کنترل کرده است بلکه حتی گرایش های سکولار و طرفدار غرب و ملی گرایان  مخالف خود را نیز هر کدام با اتهاماتی جداگانه از میدان رقابت در صحنه سیاسی خارج ساخته است.

اما مخالفت گلنارکریم آوا و یارانش که عمدتا سالها درون حکومت بودند. از جنس دیگری است و به همین دلیل اینبار آقای کریم اف برای مهار آنها مبارزه با فساد اقتصادی و سوء استفاده از پست و موقعیت را بهانه برای خلع سلاح مخالفان خود قرار داده است.

پیش ازاین آقای کریم اف  به اسم مبارزه علیه  افراط گرایان اسلامی  مخالفان خود را به زندان می انداخت اما اینبار مبارزه را از داخل خانه خود و دختر بزرگش آغاز کرده تا بتواند ضمن کسب وجهه مردمی به مخالفان خود این پیام را بدهد که برای تداوم حکومت خود حاضر نیست به کسی باج بدهد.

گلناره کریم آوا کیست

تاهمین سال 2012 تصور اغلب کارشناسان این بود که اسلام کریم اف تصمیم گرفته است زمینه را برای  جانشینی دختر بزرگ خود "گلناره کریم آوا" 41 ساله  فراهم کند. اما درگیر شدن او با "رستم عنایت‌اف" رئیس سازمان امنیت ملی ازبکستان (اس ان بی)  ، همه معادلات را برهم زد.

هفته نامه  اکونومست در گزارشی در باره گلناره و آینده او  نوشت که کریم آوا سعی می ورزد که زندگی پرجبروت وپر زرق و برق داری داشته باشد. او به عنوان  شاعر، طراحِ مدل لباس  شناخته می شود که  برخورداری از چهره زیبا نیز به او این امکان را داده تا توجه بسیاری از هنرمندان غربی را به خود جلب کند.  گلناره کریمُوا که درعرصه موسیقی نام هنری «گوگوشا» را برای خود برگزیده است، اخیرا کنسرت های مشترکی را نیزبا خوانندگان غربی ازجمله با" ژراردوپاردیو" درماه ژانویه 2013 یک ویدئوی موسیقی اجراء و ضبط کرد. [1]

تا جولای 2013، کریمووا نماینده دائمی ازبکستان در دفتر سازمان ملل در  ژنو بود. داشتن  این مسئولیت  به اومصونیت دیپلوماتیک می داد. او با استفاده از این فرصت وارد فعالیت های بازرگانی هم شد. اما در جولای گذشته به اتهام دست داشتن در فعالیت های شستشوی پول و فساد اداری از مسئولیتش برکنار شد.  گلناره  همچنین به دریافت میلیون‌ها دلار رشوه از شرکت  "تلیاسونرا"٬ غول مخابراتی سوئد متهم شد و به دنبال آن سوئد و سوییس میلیون‌ها دلار سرمایه مرتبط با او را مسدود کردند. اتهاماتی که منجر به تشکیل پرونده جنایی در سوئد ، سوئیس، فرانسه و لیتوانی علیه او شد. درازبکستان نیز حساب بانکی گروه رسانه‌ای مرتبط با وی مسدود شد و به همین اتهام شماری از نزدیکان وی بازداشت شده یا در حصر خانگی قرار گرفته‌اند.

انهدام  شبکه رسانه ای  گلناره کریم آوا

به دنبال مطرح شدن همین اتهام ها، چند شبکه تلویزیونی و رادیویی وابسته به دختر کریم اف رئیس جمهوری ازبکستان به دستور "رستم عنایت اف" رئیس سازمان امنیت ملی ازبکستان به فاصله چند ماه تعطیل شدند .

در اولین مرحله آقای عنایت اف دستور تعطیلی چهار کانال تلویزیونی را  صادر کرد. بر اساس این دستورکانال‌های تلویزیونی "فاروم تی.وی"، "تی.وی مرکز"، "ان.تی.تی" و "سوفتس" که  هر چهار کانال تلویزیونی متعلق به گلناره کریم‌آوا بودند.

 برای کنترل فعالیت های او  مقام های امنیتی ازبکستان به سراغ همکاران نزدیکش نیز رفتند. ازجمله  این افراد "گایان آواکیان"  است  که مدیریت چندین پروژه  او را بر عهده داشت. آواکیان درحال حاضر دربازداشت خانگی به سرمی‌برد. همچنین "اکبرعلی عبدالله‌اف"  شریک تجاری و پسر دایی گلناره نیز اخیرا پس از بازگشت از دوبی بازداشت شد.

در٣١ اکتبر 2013 نیز  "فردوس عبدالله الیکوف" ، دستیار ارشد گلناره کریمووا در امور تنظیم رسانه ها دستگیرشد. او برای سالهای متمادی به عنوان غول رسانه  ای در ازبکستان  نفوذ داشت.
 "عبدالله الیکوف"، به عنوان  رئیس انجمن ملی رسانه های الکترونیکی  از سال 2005 به دنبال حوادث اندیجان از همه ناشران خواست تا قبل ازاینکه با رسانه های خارجی  همکاری کنند  مجوز لازم را از انجمن اخذ نمایند. این دستور موجب شد بسیاراز روزنامه نگاران و خبرنگارانی که با شبکه های خارجی کار می کردند ، شغل خود را از دست بدهند . در واقع فردی که سالها به تعقیب و سرکوبی جامعه مدنی  و رسانه ها  درازبکستان کمک می کرد و درجریان  کشتاردسته جمعی ٢٠٠٥ اندیجان توسط حکومت ازبکستان نقش توجیه گر رسانه ای داشت ، به جرم همکاری نزدیک رسانه ای با گلنار کریم آوا بازداشت شد. این موضوع بی شک بخاطر ان انجام شده تا  امکانات رسانه ها ی گلناره و آدم های هوادار او به کنترل دربیایند و در عمل کریم آوا و همراهانش به اصطلاح "خلع سلاح رسانه ای" شدند.  [2]

درمقابل این  فشارها ، گلناره کریم اوا از طریق توئیتر و فیس بوک تلاش کرد دست به افشاگری های جدیدی علیه خانواده خود بزند. او مادر و خواهرش را به داشتن باورهای خرافی و شیطان پرستی و جادوگری  متهم کرد. و بصورت غیر مستقیم پدر خود را به رفتارهای استالین تشبیه نمود .

در 21 اکتبر 2013 ادعا شد تصاویر عریان گلنار به رئیس جمهوری ازبکستان نشان داده شده است و او دستورتعطیلی سه رادیو دیگرمتعلق به دخترش   را که تحت مالکیت  شرکت "ترا گروپ" قرارداشتند، صادرکرد. رادیوهای "ترا گروپ"، "زمین" و"آلا اف.ام"  سه رادیوی که تعطیل شدند برنامه های سیاسی نداشتند و فقط برنامه های هنری و کنسرت روی موج اف ام پخش میکردند . اما آقای "عنایت‌اف"  رییس سازمان امنیت ملی ازبکستان، نقض قوانین را دلیل تعطیلی این سه رادیو عنوان کرد. رئیس سازمان امنیت ملی ازبکستان  در رابطه با این اقدام تأکید کرد که سازمان‌های مجری قانون با کنترلی که بر این رادیوها داشتند متوجه شدند که درآنها نقض قوانین به طور آشکاری در جریان است و بدین سبب به دستور شخص اول کشوریعنی کریم اف  این رادیوها را مسدود کردند. [3]

نزاع بر سرجانشینی کریم اف

 " گلناره کریم‌آوا " درصفحه توییتر شخصی خود «رستم عنایت‌اف» رئیس  سازمان امنیت ملی ازبکستان را متهم کرد که در تلاش است قدرت را در ازبکستان به دست گیرد. وی با اشاره به اختلافات خانوادگی و مسدود شدن کانال‌های رادیویی و تلویزیونی اش که  به دستورپدرش انجام گرفته است اطلاع داد حساب‌های بانکی  وی در رابطه با این کانال‌های شخصی مسدود شده اند و او ممنوع الخروج هم شده است.  با این وجود گلنار به هوادارن خود وعده داد  برای به دست آوردن قدرت به مبارزه خود ادامه خواهد داد. وی در رابطه با  علت اختلافاتش با عنایت‌اف ،  توضیح داد که تنها کانال تلویزیونی متعلق به من او را نگران نمی‌کند، چرا که وی با همه کانال‌های تلویزیونی خصوصی و غیردولتی مشکل دارد و تنها کانالی که او را نگران نمی‌کند کانالی است که تحت کنترل وی باشد.  ضمن این که او پیش بینی کرد  دیگر کانال‌های خصوصی یکی پس از دیگری مسدود خواهند شد.

بااین حال خود آقای کریم اف اینگونه اقدام ها را در چهارچوب برخورد با مظاهر فساد در خانواده و کشورمی داند. ​​جالب انکه "لولا کریم آوا"  دختر کوچک اسلام کریم اف، رئیس جمهوری ازبکستان، که در ژنو زندگی می کند  درمصاحبه  اختصاصی با بی بی سی  در پاسخ به اتهام های خواهرش از اختلافات خانواده گی پرده برداشت. او گفت که با خواهر بزرگتر خود دوازده سال است که حرف نمی زند و هیچ رابطه خانوادگی با او ندارد.

با این حال گلناره کریم آوا از طریق تویتر ، ادعا کرده است که دشمنانش در کشور یک مبارزه ظالمانه ای را برضد او، حامیان و ثروتش براه انداخته اند.  حتی آنها را به مسموم کردن خود توسط جیوه متهم کرد.  کریم آوا به طور خاص به رستم عنایت اف، رئیس  سازمان امنیت ازبکستان و همچنین رستم عظیم اف، معاون نخست وزیر و وزیرمالیه را متهم میکند که آنها پیکارخونی رابرای کسب قدرت براه انداخته اند. 

جمع بندی بحث
اگر واقعیت های پشت پرده  نزاع بر سر کسب قدرت ، امروز در حاکمیت ازبکستان پس از 24 سال به صحنه  رسانه ها کشیده شده است ، نمی تواند یک طراحی حکومتی برای کسب مشروعیت در بین مردم باشد. زیرا مبارزه با فساد نزدیکان توجیهی منطقی برای بقاء حکومت در سن بازنشستگی نیست.

اسلام کریم اف با تاریخ ازبکستان پس از استقلال پیوند یافته وهم اوست که می تواند در سال آینده پس از یک ربع قرن شرایط را برای  گردش قدرت بصورت مسالمت آمیز بین  نخبگان کشورش بدون مداخله خارجی فراهم کند. اگر چنین اقدام تاریخی انجام شود ضمن آنکه او می تواند از تکرار تجربه های تلخ کشورهای همسایه ازبکستان ،یعنی  قرقیزستان و تاجیکستان در کشورش جلوگیری کند ، خواهد توانست مدل خاص ازبکستان را درتغییر "مسالمت آمیز قدرت" به کشورهای منطقه ازجمله همسایه بزرگ شمالی  خود یعنی قزاقستان ارائه کند.  در فرض تحقق این موضوع  دیگر نیازی نیست او از مدل اجباری انتقال قدرت در ترکمنستان  استفاده کند .[4]