پیشینه موضوع

براساس توافقنامه لغو روادید بین  ایران و گرجستان  که درنوامبر  2009 به امضائ رسید و از ژانویه 2010 به مورد اجراء گذارده شد. شهروندان دو کشور می توانستند بدون اخذ ویزا، به کشور یکدیگر سفر کرده و اجازه اقامت 45 روزه خود را  درمبادی ورودی کشور مقابل  بدست اورند.

 پس ازامضاء این قرارداد در سه  سال اخیر، گرجستان تبدیل به یکی از مقاصد مهم گردشگران ایرانی شد و همچنین گروهی از ایرانی‌ها در این کشور سرمایه گذاری کردند. بطوریکه گفته می شد بندر پوتی به عنوان دوبی جدید ایرانیان تبدیل شده است. بر اساس آمار رسمی تعداد شرکت‌های ايرانی ثبت شده در گرجستان در سال ۲۰۱۰ تنها ۸۴ شرکت بود که در سال ۲۰۱۲ به حدود ۱۵۰۰ شرکت افزايش يافت. همچنین بر اساس گزارش روزنامه سیویل چاپ تفلیس  شمار ایرنی‌هایی که سالانه به گرجستان سفر می‌کنند از ۲۱ هزار نفر در سال 2010  به بالای ۸۹ هزار نفر در سال 2012  رسیده است. با این حال بسیاری ازاین شرکتها فعالیت چندانی نداشتند و مقام های اقتصادی ومالی  تفلیس  از کم کاری آنها انتقاد می کردند. 

مرکز جذاب برای ایرانی ها بندر پوتی یکی از شهرهای جاده ابریشم دروازده تجاری قفقاز و نقطه اتصال شرق و غرب از زمانهای قدیم است . این بندرکنار دریای سیاه  با سرمایه گذاری شرکت سرمایه گذاری راکیا (RAKIA ) ، متعلق به دولت رأس الخیمه (یکی از امیر نشینهای هفت گانه امارات متحده عربی) طرح گشایش اولین منطقه آزاد فوق مدرن را  از دسامبر سال 2008 به اجراء گذارده است.  

روزنامه وال اسریت جورنال در 22 جون 2013 از سفر دو هیات از وزارت خرانه‌داری آمریکا به گرجستان برای مذاکره درباره نگرانی روزافزون آمریکا از گسترش روابط تجاری و مالی تهران و تفلیس و استفاده تهران از سیستم مالی گرجستان برای دور زدن تحریم‌ها خبر داده بود. در پی این مذاکرات  بود که گئورگی کاداگيدزه، رئیس بانک مرکزی گرجستان در چهارم  تیرما ه  با تایید بر انسداد حساب بانکی ۱۵۰ ایرانی در این کشور خبراز«کنترل سختگیرانه‌تر»  روابط مالی این بانک  با اتباع ایرانی داد. این اظهارات همزمان با دیدار بيدزينی ايوانيشويلی، نخست‌وزير گرجستان با همتای اسرائيلی خود بنيامين نتانياهو مطرح  شد.

تحلیل موضوع :

گرجستان برای ایران در طول تاریخ گذشته قفقاز محلی برای تنوع بخشیدن به راههای ارتباطی به اروپا محسوب می شد. بر این اساس ایران  از زمان فروپاشی شوروی برای آنکه بتواند صادرات خود را به اروپا از راه زمینی ازانحصار راه ترازیتی ترکیه خارج کند ، به تنوع بخشیدن به راههای زمینی از طرف مرزهای شمالی خود به جمهوری آذربایجان و ارمنستان و از آنجا به گرجستان و دریای سیاه توجه داشته و دارد . 

از زمان  شروع سختگیری های دولت امارات برای ایرانیان مقیم این کشور تحت تاثیر تحریم های یکجانبه آمریکا ومتحدانش بوجود امد . ایرانیان توجه خود را به راههای جایگزین معطوف داشتند که از جمله آنها بندر پوتی در گرجستان بود .

حرکت  تدریجی سرمایه داران ایرانی از دوبی و توجه انها به بنادر گرجستان ، همچنانکه دولت امارات را از بخشی از درآمد قابل توجه  سرمایداران ایرانی ،محروم کرد؛ اما درآمد سرشاری را برای گرجستان بوجود اورد.

متاسفانه سیاست کور و بی حاصل آمریکا موجب شده تا گرجستان علی رغم منافع ملی خود به فشار آمریکا تن دهد ، وبا ایجاد مشکلات تازه ای  برای آمد وشد آسان اتباع دو کشور ، مسیری را که می رفت به شکوفایی همکاری های اقتصادی دو کشور منتهی شود ، با مانع جدی روبرو ساخته است.

البته به نظر می رسد دولت ایران بخوبی به ملاحظات اجباری دولت تفلیس آشنا است و از عمل متقابل خود داری خواهد کرد اما روشن است که کشورها دوستان خود را در شرایط سخت آزمایش می کنند .

همچنانکه ایران در زمستان سال  2008 زمانی که روسیه به بهانه انفجار خط لوله گاز ، از ارسال گاز به گرجستان خود داری کرد . در ان زمان ایران بود که با ارسال گاز به گرجستان ، ازمشکلات  حاصل از قطع گاز صادراتی روسیه کاست . این اقدام ایران اگرچه با نارضایتی روسیه همراه بود اما ایران به دولت گرجستان  نشان داد در دوستی های خود بدون در نظر گرفتن مناسبات با کشور ثالث ، مستدام و پی گیر است.

وزارت دادگستری گرجستان تا کنون هیچ مدرکی مبنی بردورزدن تحریم‌ها از سوی ایرانیهای صاحب سرمایه درگرجستان ، ارائه نکرده است اما بر فرض انکه چنین راهکاری هم مورد استفاده بخش خصوصی ایران قرار می گرفت  ، خلاف قطعنامه های سازمان ملل نبوده و نیست .  زیرا  تحریم های مورد بحث آمریکا و متحدانش  خارج از قطعنامه های شورای امنیت علیه مردم ایران وضع شده است.  ایران برای دور زدن تحریم های غرب  راههای مختلفی دارد که راههای گرجستان بخش کوچکی از ان را می توانست شامل شده باشد.  

در نقطه مقابل  برای کشور کوچک  گرجستان  از دست دادن درآمد های قابل توجه ناشی از سرمایه گذاری  بخش خصوصی  ایران در این کشور و نیز درآمد حاصل از توریسم ایرانی ها رقم قابل توجهی است. از جمله گیورگی لوبژانیدزه از جمله ایران‌شناسان ِ گرجی است که با ایران و ایرانی ها روابط بسیار نزدیکی دارد. او در دو دهه اخیر سفرهای متعددی به ایران کرده و با برخی از ایرانی های ساکن تفلیس نیز آشناست. گیورگی لوبژانیدزه، از حضور ایرانیان در گرجستان خرسند است و از گروهی از ایرانیان می گوید که گرد هم آمده و تلاش دارند تا فرهنگ و ادبیات ایران را نیز با گرجی ها شریک شوند و از آنها و فرهنگشان بشنوند. به عنوان مثال مجله آریانا تا کنون تلاش داشته تا برخی از مراسم ایرانی چون شب یلدا یا چهارشنبه سوری را در تفلیس برگزار کند یا جلسه شب شعر با حضور ایرانیان و گرجی‌ها برگزار کند.

الکساندر روندلی، تحلیل گر امور سیاسی می گوید:

"گرجستان مجبور است که در روابطش با کشورهای همسایه که دارای ایدئولوژی های سیاسی متفاوت هستند و متحدان کلیدی اش توازنی برقرار کند."داشتن روابط عادی و خوب با ایران، به خصوص در زمینه تجاری، نه تنها برای گرجستان بلکه برای امنیت بین الملل خطرناک نیست."

آقای روندلی از روسیه، ترکیه و ایران به عنوان سه قدرت بزرگ این منطقه یاد می کند. این تحلیل گر امور سیاسی می افزاید: "ما نمی توانیم شرایط فعلی را نادیده بگیریم. به این دلیل که گرجستان باید با هر سه این کشورها روابطی داشته باشد. این کشورها به ثبات، و امنیت گرجستان کمک می کنند."

آقای روندلی معتقد است که داشتن روابط عادی و خوب با ایران، به خصوص در زمینه تجاری، نه تنها برای گرجستان بلکه برای امنیت بین الملل خطرناک نیست. اما برای برخی از ایرانیان، گرجستان بهشت امنی برای سرمایه گذاری و توریسم   بشمار می رود.

جمع بندی بحث :

ایران و گرجستان مناسبات متقابلا سودمندی با یکدیگر در تمامی عرصه های سیاسی ، اقتصادی و فرهنگی دارند. این مناسبات ریشه در تاریخ مشترک و پیوندهای فرهنگی عمیقی دارد که مردم دو کشور را به  سرنوشت یکدیگر علاقه مند ساخته است . بر این اساس  می توان گفت اگرچه خروج یکطرفه گرجستان از توافقنامه  لغو روادید با ایران ، تاثیر منفی بر روند رو به رشد مناسبات اقتصادی دو کشور خواهد داشت. اما به هیچ وجه باعث نمی شود روابط دو کشور اسیر بازی های سیاسی سایر کشورها بشود. هم مسئولین ایرانی و هم مسئولان دولت گرجستان بر این واقعیت واقف هستند که اهمیت روابط  دو کشور، یک مناسبات یکسویه نیست و به نیاز متقابل هر دو کشور به  یکدیگر مرتبط است .