روش تحلیل سیاسی

پیشینه بحث

پس از یکسال و نیم وقفه در روند مذاکرات ایران و گروه 1+5، انجام گفت و گو های مثبت در استانبول در فروردین گذشته ،فضای جدیدی بین دو طرف بوجود آورد .      در نتیجه انتظار ها برای رسیدن به درک مشترک از مواضع یکدیگربالاتر رفت. اگرچه در مذاکرات استانبول 2 دقیقامشخص نشد چه نکته مثبتی بوجود امده که دو طرف مذاکرات را مفید و مثبت دانستند.اما ازاین جهت که هردو طرف، معاهده ان پی تی را بستر اصلی گفتگو های آتی قراردادند و پذیرفتند گام به گام پس از اجرایی کردن هرتوافق به سمت مرحله بعدی بروند،این امید بوجود آمد که روند غلط گذشته بر مبنای راهبرد "فشار و مذاکره" پایان یافته و به سمت راهبرد  "همکاری و مذاکره" پیش خواهد رفت. بویژه آنکه اخباری بصورت غیرمستقیم منتشر شد که گروه پنج به علاوه یک خود را برای به رسمیت شناختن حق ایران برای غنی سازی اورانیوم درداخل کشور آماده می کند.در نهایت دو طرف پذیرفتند خانم هلنا اشمیت معاون آلمانی خانم اشتون مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با آقای علی باقری معاون بین الملل اقای جلیلی قبل از نشست بغداد با هم گفتگو داشته باشند تا دستور کار مذاکرات بغداد ازپیش تهیه شده باشد. این ابتکار موجب شدتا بعد ازدو دورمذاکرات فشرده و مفصل بین اشمیت و باقری،همه چیزبرای" هماورد دیپلماسی  هسته ای" در بغداد اماده شود.

تحلیل نتایج نشست بغداد

انتخاب روز تاریخی سوم خرداد که پیروزی ایران برای آزاد سازی خرمشهر بود یک اتفاق تاریخی نبود بلکه بصورت هوشمندانه انتخابی روحیه بخش برای هیات ایرانی بودکه در این روز بزرگ وارد کارزاری ازجنس دیگر درعرصه دیپلماسی شوند اما اینبار نه با صدامیان بلکه با حامیان آنها در موضوع استیفای حقوق هسته ای ایران وارد کارزار دیپلماتیک شدند. جالب انکه رهبران امروز عراق درکاخ نخست وزیری عراق نه درجبهه دشمن بلکه درکنار برادران ایرانی خود میزبان مذاکرات تاریخی شدند تا نشان دهند عراق امروز کم کم به سوی برقراری ثبات و امنیت و دوستی با همسایگان خود پیش می رود .

اعضای گروه 1+5 از همان ابتدا بر مبنای این تحلیل غلط که هیات ایرانی به دلیل افزایش فشارهای ناشی از تحریم ها، انعطاف بیشتری از خود نشان می دهد؛ با مطرح کردن انتظارات حداکثری خود در قالب سه خواسته ذیل تلاش کردند ابتکار مذاکرات را بدست گیرند:

1-  تعلیق کامل فعالیت های تاسیسات هسته ای فردو نزدیک شهر قم
2- توقف غنی سازی اورانیوم در سطح 20 درصد.
3- انتقال اورانیوم غنی شده تا 20 درصد به خارج از کشور 

جالب آنکه برای اجرای چنین درخواست های مهمی که به گفته منابع خبری غرب ایران باید به عنوان گام اول به مرحله اجرا ء بگذارد ؛ گروه 1+5، امتیازهای ذیل را مطرح کرده است :

1- تسهیلات فوری درجهت تامین سوخت مورد نیاز تاسیسات پژوهش هسته ای تهران و آغازهمکاری ها درموضوع پزشکی هسته ای (تامین ایزوتوپ های پزشکی)
 2- انجام ارزیابی مقدماتی درباره موضوع تاسیسات جدید هسته ای برای ایران درصورت اجرای کُد سه ممیز یک (سند ترتیبات اجرایی پادمان هسته ای) 

3- همکاری درباره امنیت هسته ای با ایران به شرطی که ایران کنوانسیون امنیت هسته ای را امضاء کند.

4- تصویب نکردن قطعنامه جدید درسازمان ملل علیه ایران درموضوع توسعه تسلیحات کشتار جمعی

با نگاهی گذرا به چهار مورد پیشنهادی ، به خوبی می توان دریافت که در واقع امتیاز قابل توجهی برای ایران درنظر نگرفتند.زیرا دو سال پیش ایران پیشنهاد خرید اورانیوم با غنای بیست در صد را به آژانس بین المللی انرژی هسته ای ارائه کرد . در مناقصه ای که توسط آژانس برگزار شد ،روسیه و فرانسه برنده شدند و توافق شد ، روسیه اورانیوم لازم را برای استفاده در راکتور تحقیقاتی تهران فراهم کند و فرانسوی ها آنرا درداخل میله سوخت مورد نیاز راکتور قراردهند . نا در نهایت  به ایران تحویل شود . این اقدام می توانست شروع خوبی برای همکاری های تازه بین ایران و غرب باشد.امادرهمان زمان باکارشکنی های پشت پرده لابی اسرائیل به بهانه اینکه ایران حاضر نیست اورانیوم خود را درخارج تحویل دهد، از اجرای توافق خود داری کردند. ایران برای اینکه هر نوع بهانه ای را از دست انها خارج کند با امضاء بیانیه تهران به اتفاق ترکیه و برزیل اماده گی خود را برای به امانت سپردن هزار وصد کیلو اورانیوم سه و نیم درصدی درخاک ترکیه اعلام کرد. تا بجای آن 10 کیلو اورانیوم با غنای 20 درصد دریافت کند. اما بازهم طرف مقابل به بهانه های مختلف از اجرای چنین توافقی مثبت طفره رفت . از همان زمان ایران مجبور شد به سمت غنی سازی اورانیوم به میزان بیست درصد برای تامین نیاز سوخت راکتور تحقیقاتی تهران حرکت کند. تا دارویی مورد نیاز بیش از یک میلیون نفر از بیماران سرطانی را تهیه نماید . اکنون بعد از گذشت دو سال طرف مقابل به ایران می گوید غنی سازی بیست درصد را متوقف کن و حدود 140 کیلو اورانیومی را هم که به میزان 20 درصد غنی کردید به ما بفروش درمقابل آن ما برای تامین اورانیوم مورد نیاز راکتور تهران به شما قول مساعد همکاری می دهیم همچنین داروهای لازم را هم به شما تحویل خواهیم داد. در هر توافقی باید دو طرف بر اساس اصل انصاف امتیازهایی که به یکدیگر پیشنهاد می کنند هم وزن و هم سنخ باشند .

براستی کدام عقل سلیمی چنین معامله نا عادلانه ای را می پذیرد؟ در شرایطی که ایران درحال حاضر موفق شده است اورانیوم مورد نیازخود را تولید کند و در داخل میله سوخت هسته ای با موفقیت قرار دهد ؛ چرا باید این روند را بخاطر افزایش نیافتن تحریم هایی که از اساس غیر عادلانه بوده است ، بپذیرد ؟ تازه با توجه به سابقه بدقولی طرف مقابل در دو سال پیش چگونه باید وعده مساعدت انها را در باره تامین سوخت راکتور تهران باور کرد؟

بر این اساس آنگونه که منابع خبری غرب می گویند در مقابل طرف ایرانی بر نکات ذیل تاکید داشته است:

 1- اذعان غیر مشروط به حق غنی سازی  اورانیوم در جمهوری اسلامی ایران.
2- لغو تحریم های فرا قطعنامه ای که توسط آمریکا و اتحادیه اروپا وضع  شده است
3- اذعان در باره اینکه ایران تولید سلاح هسته ای را حرام می داند و تا کنون با آژانس بین المللی انرژی هسته ای به شکل خوبی همکاری داشته و دارد .                                                               4- گفت و گو درباره غنی سازی  اورانیوم 20  درصد در ایران
5-  گفتگو درباره مسائل غیر هسته ای از جمله ایفای نقش مثبت ایران در منطقه از جمله  مبارزه با دزدان دریایی، تجارت مواد مخدر و تروریسم.

موارد پنج گانه فوق که گفته می شود در قالب یک پکیج جدید از سوی هیات ایرانی مطرح شده است در واقع گروه 1+5 را در موضع انفعالی قرار داد زیرا اولا حوزه مباحث را به موضوع هایی غیر مسائل هسته ای که ایران در آنها مزیت چانه زنی بیشتری دارد،گسترش داد و ثانیا موجب شد اختلاف نظر بین اعضاء گروه 1+5

بیشتر از پیش شود . زیرا روسیه و چین از همان ابتدا با تحریم های فرا قطعنامه ای که آمریکا و متحدانش علیه ایرانوضع کردند، مخالف بودند. بنابراین از خواست ایران برای لغو چنین تحریم های ناعادلانه علیه مردم ایران حمایت می کردند.اما از آنجا که کشورهای آمریکا،انگلیس،فرانسه و آلمان همچنان تصور می کنند با ادامه سیاست فشار و مذاکره می توانند ایران را به تجدید نظر در سیاست های خود  وادار سازند،نتوانستند به پیشنهاد های ایران پاسخ مناسبی بدهند.

در این میان نقش اسرائیل به عنوان مخالف جدی هر نوع توافق با ایران قبل از توقف کامل غنی سازی اورانیوم ، زمانی بیشتر مشخص شد که دو هفته قبل از مذاکرات بغداد ، نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در کنفرانس مطبوعاتی خود در پراک پایتخت چک ، به صراحت اعلام کرد ایران بایدکلیه فعالیت های غنی سازی را تعطیل کند و ان مقدار از اورانیوم را که با غنای سه ونیم درصد و بیست درصد فراهم کرده به خارج کشور ارسال نماید.جالبتر از همه اینکه باید کلیه تاسیسات هسته ای خود را نیز نابود کند. بیان چنین خواسته هایی در واقع به گروه مذاکره کننده با ایران خط می داد که باید خواسته های خود را تا چه میزانی بالا ببرند. البته گروه 1+5 می دانست که نمی تواند چنین درخواست های نامشروعی را بعد از هشت سال مقاومت همه جانبه مردم ایران ،از طرف مقابل درخواست کند . زیرا عملا به نیمه تمام ماندن مذاکرات می انجامید. به همین دلیل درگام اول خواسته خود را به توقف غنی سازی در سطح 20 درصد محدود کرد. تا راهی برای ادامه مذاکرات پیدا کند. زیرا توقف کامل مذاکرات در شرایط کنونی بر جو روانی بازار نفت تاثیر منفی داشت و این می توانست برای اقتصاد بحران زده غرب دردسر آفرین باشد به همین جهت برای تکمیل خواسته خود موضوع  انتقال همه اورانیوم باغنای 20 درصد را به خارج ایران و تعلیق فعالیت های سایت فردو رادرقم خواستار شدند .   

بطورطبیعی برای ایران پذیرش چنین درخواستی بدون دریافت ما به ازای قابل توجهی در مقابل ان نمی توانست قابل قبول باشد. به همین دلیل هر دو طرف ترجیح دادند با مشورت بیشتر در زمانی کمتر از یکماه خود را برای مذاکرات اتی در مسکو اماده کنند.

دورنمای آینده :

انتخاب مکان بعدی مذاکرات درمسکو آن هم درفاصله کمترازیکماه نشان می دهد دو طرف با بدست آوردن چهار چوب روشن بحث ، به دنبال دستیابی به توافق احتمالی در مسکو هستند . آنچه که می تواند زمینه را برای رسیدن به توافق فراهم کند، کوتاه امدن هردو طرف از مواضع حداکثری خود است. بر این مبنا حرکت کردن به سمت موضعی منطقی می تواند بازی برد برد را درحصول نتیجه مذاکرات فراهم کند. به عبارت دیگر ایران مایل است غنی سازی اورانیوم به عنوان حق طبیعی همه کشورها درچهار چوب برخورداری از انرژی صلح آمیز هسته ای از طرف گروه 1+5 به رسمیت شناخته شود. این گروه نیز می خواهد از راه های قانونی تحت نظارت آژانس از اینکه ایران به سمت تولید بمب هسته ای حرکت نمی کند اطمینان حاصل کند. برای رسیدن به این دو هدف، گروه 1+5 باید خود را از فشار صهیونیستها رها سازد، ایران نیز باید با توافق نهایی با آژانس بهانه را از دست مخالفان دستیابی ایران به تکنولوژی صلح آمیز هسته ای  خارج سازد .

البته نمی توان انتظار داشت موضوع پیچیده ای که در ده سال اخیر گره های متعددی پیدا کرده است در مسکو به پایان برسد؛ امامنطقی ترین انتظار آن است که با توافق مقدماتی در باره توقف تحریم های فرا قطعنامه ای و نیز توقف تولید اورانیوم با غنای بیست درصد در ایران بصورت هم زمان گام جدیدی رو به جلو برداشته شود.