از بخش‌های بسیار تأثیرگذار در شاهنامه فردوسی داستان گزینش رخش توسط رستم در جلد اول شاهنامه فردوسی ، نه‌تنها از نظر ادبی شاهکار است، بلکه از نظر بار معنایی و نمادین هم بسیار غنی‌ست.

در بخش آغازین نبردهای رستم، زمانی که ایران در خطر حمله افراسیاب قرار دارد، زال تصمیم می‌گیرد رستم را به میدان بفرستد. اما پیش از آن، باید اسبی درخور او پیدا شود. گله‌های اسب را می‌آورند، ولی هیچ‌کدام تاب نیروی رستم را ندارند. تا اینکه رستم چشمش به اسبی می‌افتد که بعدها نامش را "رخش" می‌گذارند. توصیف رخش و مادرش با بیت‌هایی بسیار زیبا همراه است:

رستم رخش را انتخاب می‌کند و از چوپان قیمتش را می‌پرسد. پاسخ چوپان حیرت انگیز است و نشان دهنده غنای فرهنگ ایران زمین در حدود هزار سال پیش

ز چوپان بپرسید کاین اژدها به چندست و این را که خواهد بها؟

چنین داد پاسخ که گر رستمی برو راست کن روی ایران‌زمین

مر این را بر و بوم ایران بهاست بدین بر تو خواهی جهان کرد راست

این پاسخ چوپان، یکی از زیباترین جلوه‌های میهن‌دوستی در شاهنامه است. اسب را نه به پول، بلکه به تعهد رستم به ایران می‌سپارد. این نگاه، فراتر از معامله است—نوعی پیمان اخلاقی و حماسی.

منبع : گل‌سرخی، ایرج. شاهنامه به نثر. تهران: نشر علم، ۱۳۸۲، ص ۲۱۷–۲۲۰.