برکزاری کارگروه مشترک موسسه ایراس و موسسه پریماکف درباره مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا
نکات بحث:
• نقش برنامه هسته ای برای ایران.
• منافع ایران و آمریکا در از سرگیری مذاکرات هسته ای.
• چشم انداز مذاکره برای توافق هسته ای.
• رویکردهای متفاوت به مذاکرات و انتظارات ایران، آمریکا، روسیه، چین و اتحادیه اروپا.
• مذاکرات هسته ای یا بسته توافق آمریکا و ایران: ظرفیت روسیه به عنوان میانجی در مذاکرات ایران و آمریکا.
• نگرش روسیه و ایران نسبت به سناریوهای مختلف توسعه موضوع هسته ای.
• تأثیر کاهش احتمالی مناقشات ایران و آمریکا بر روابط روسیه و ایران.
سخنان خوشامدگویی
دکتر ماکسیم ساچکوف، مدیر موسسه مطالعات بین المللی دانشگاه MGIMO.
میزگرد تخصصی
مجری:
دکتر روسلان ممدوف، مشاور علمی مرکز همکاری های بین المللی پریماکوف، پژوهشگر ارشد موسسه شرق شناسی (RAS).
سخنرانان (7-10 دقیقه):
دکتر ناصر هادیان، استاد دانشگاه تهران;
الکساندر ماریاسف، سفیر فوق العاده و تام الاختیار فدراسیون روسیه در ایران (2001-2005).
دکتر رحمان قهرمان پور، پژوهشگر ارشد موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (IRAS).
آنتون خلوپکوف، مدیر مرکز مطالعات انرژی و امنیت (CENESS)، عضو هیئت مشورتی شورای امنیت فدراسیون روسیه.
حسن بهشتی پور، پژوهشگر ارشد عضو شورای علمی موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (IRAS).
آدلان مارگویف، پژوهشگر موسسه مطالعات بین المللی دانشگاه MGIMO.
بحث کارشناسی:
شرکت کنندگان:
دکتر ولادیمیر ساژین، پژوهشگر ارشد مرکز مطالعات خاورمیانه و نزدیک، موسسه مطالعات شرق (RAS).
ایرینا بولگووا،معاون مؤسسه مطالعات بین المللی دانشگاه MGIMO، دانشیارگروه تحلیل بین‌المللی کاربردی، دانشگاه MGIMO (tbc).
آندری الفیموف، تحلیلگر موسسه مطالعات بین المللی، دانشگاه MGIMO.
آنا بلولیپتسکایا، پژوهشگر مرکز مطالعات انرژی و امنیت (CENESS).
محمود شوری، معاون پژوهشی موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (IRAS).
آرمینا آرم، معاون مؤسسه مطالعات ایران و اوراسیا (IRAS).
متن سخنرانی درباره مذاکرات هسته ای ایران و آمریکا
ارائه دهنده : حسن بهشتی پور
محور اول نقش برنامه هسته ای برای ایران
برنامه هسته‌ای برای ایران، یک پروژه چندوجهی است که هم اهداف امنیتی، اقتصادی و هم اهداف هویتی و ملی را دنبال می‌کند. خیلی ها در ایران معتقدند داشتن توانایی هسته‌ای، به عنوان یک عامل بازدارنده در برابر حملات خارجی عمل می‌کند. علاوه بر این فناوری هسته ای در ایران به عنوان نمادی از هویت و غرور ملی و استقلال سیاسی و پیشرفت و توانایی علمی ایران در برابر قدرت‌های جهانی مطرح است.
محور دوم درباره منافع ایران و آمریکا در مذاکرات
الف: منافع ایران:
1. لغو تحریم‌ها ، 2. تضمین امنیت، 3. افزایش اعتبار بین‌المللی، 4. دسترسی آسان تر به فناوری، 5. فراهم شدن زمینه برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی،6. بهبود فضای کسب‌وکار و افزایش مشارکت‌های اقتصادی با اروپا و آسیا، 7. توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، 8. افزایش نقش و تاثیرگذاری بیشتر ایران در حل بحران‌های منطقه‌ای ، 9. گسترش برنامه صلح‌آمیز هسته ای ایران ، 10. کاهش هزینه‌های نظامی و امنیتی،
ب: منافع آمریکا:
1. جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای از طریق دیپلماتیک، با اعمال کنترل بیشتر و گسترده تر بر فعالیت های هسته ای ایران 2. توافق با ایران می‌تواند به کاهش تنش‌ها در منطقه خاورمیانه و جلوگیری از درگیری‌های احتمالی با اسرائیل و سایر متحدان آمریکا در منطقه کمک کند.
3. دسترسی به بازارهای ایران، 4. کاهش هزینه‌های نظامی آمریکا در منطقه خاورمیانه ، 5.همکاری بیشتردر مسائل امنیتی منطقه‌ای ، 6. کاهش نفوذ چین در بازار ایران ،7.کمک به کاهش قیمت نفت و انرژی جهانی و یا حداقل ایجاد ثبات در بازار جهانی انرژی،8. کاهش انتقادات داخلی و بین‌المللی ازدولت ترامپ، 9. و کاهش انتقادات از سیاست‌های خصمانه قبلی که منجر به تشدید بحران با ایران شده بود، 10. ایجاد امکان بیشتر و راحت تر برای ایجاد نظم جدید امنیتی در خاورمیانه
محور سوم چشم انداز مذاکره برای توافق هسته ای
سه وضعیت محتمل آینده بر اساس موفقیت یا شکست مذاکرات و وضعیت منطقه‌ای/جهانی مورد توجه است. تحلیل‌ها شامل بررسی نقش بازیگران داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی در هر سناریو است.
۱. سناریوی «بحران مدیریت‌شده» «خوشبینانه و مطلوب» با ضریب احتمال کمتر از 30 درصد
موفقیت مذاکرات + ثبات منطقه‌ای و جهانی
بازیگران داخلی: اتحاد و اتفاق داخلی بین موافقان و مخالفان برجام .
عوامل کلیدی: اجماع داخلی، بهبود شرایط اقتصادی، افزایش اعتماد عمومی و سرمایه اجتماعی دولت.
بازیگران منطقه‌ای: حامیان (عمان، قطر، عربستان و امارات ) مخالفان ( اسرائیل).
عوامل کلیدی: کاهش تنش، همکاری منطقه‌ای.
بازیگران بین‌المللی: تروئیکای اروپا (آلمان ، انگلیس و فرانسه)، چین، روسیه، و آمریکا.
عوامل کلیدی: تعهد به توافق، همکاری اقتصادی، تغییر در سیاست‌های آمریکا.
۲. سناریوی «توافق شکننده در دل بی‌ثباتی» «ممکن» با ضریب احتمال بیشتر از 50 درصد
موفقیت مذاکرات + ادامه بی‌ثباتی منطقه‌ای/بین‌المللی
بازیگران داخلی: ادامه چالش‌ها بین جناح های مختلف سیاسی و افزایش فشارهای اقتصادی.
عوامل کلیدی: مدیریت داخلی، شفافیت.
بازیگران منطقه‌ای: نگرانی‌ها از تنش‌ها و درگیری‌های نیابتی.
عوامل کلیدی: تنش‌زدایی، میانجی‌گری.
بازیگران بین‌المللی: رقابت چین و آمریکا.
عوامل کلیدی: همکاری بین‌المللی، مدیریت بحران.
3. سناریوی «بحران چندسطحی» «فاجعه» با ضریب احتمال کمتر از 20 درصد
شکست مذاکرات + بی‌ثباتی منطقه‌ای و جهانی
بازیگران داخلی: فروپاشی اقتصادی، اعتراضات عمومی ، تهدید امنیتی .
عوامل کلیدی: مدیریت بحران، حفظ امنیت.
بازیگران منطقه‌ای: درگیری نیابتی، حمله محدود اسرائیل به مراکز هسته ای ایران .
عوامل کلیدی: مداخله‌گری آمریکا، تشدید درگیری ها در منطقه خاورمیانه .
بازیگران بین‌المللی: تحریم‌های شدید آمریکا وتروئیکا اروپا علیه ایران ، بازگشت قطعنامه ها
عوامل کلیدی: شکاف بین قدرت‌ها، بی‌ثباتی منطقه ای و جهانی.
آینده مذاکرات هسته‌ای ایران به شدت به متغیرهای داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی وابسته است. موفقیت یا شکست این مذاکرات تأثیرات گسترده‌ای بر ثبات سیاسی، وضعیت اقتصادی، و موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و منطقه خاورمیانه خواهد داشت.
محورچهارم رویکردهای متفاوت به مذاکرات و انتظارات ایران،آمریکا، روسیه، چین و اروپا
الف: انتظارات طرف آمریکایی
براساس دستور اجرایی که ترامپ در 16 بهمن 1403 در مورد ایران صادر کرد .
1. توافقی جدید با بندهای سخت‌تر در زمینه فعالیت‌های هسته‌ای.
2. مهار فعالیت‌های منطقه‌ای ایران ( یمن، لبنان، عراق، سوریه).
3. ایجاد محدودیت در برنامه موشکی ایران .
4. تضمین‌هایی که توافق قبلی فاقد آن بود (مثل بازگشت‌ناپذیری یا نظارت دائمی).
ب: انتظارات طرف ایرانی
1- پایان دادن به همه تحریم ها و تکرار نشدن آنها بر اساس بهانه های غیر هسته ای و تضمین های اجرایی
2-ادامه غنی سازی اورانیوم در بخش صنعتی
3-آزاد سازی دارایی های مسدود شده ایران
4-عادی سازی پرونده هسته ای ایران در آژانس
5-حل مشکلات ایران در نظام پولی بین‌المللی از جمله در اف ای تی اف
پ: انتظارات چین
چین: خواهان حفظ ثبات در منطقه و جلوگیری از تشدید تنش‌ها است، اما در عین حال تمایل دارد ایران را به عنوان یک شریک اقتصادی حفظ کند.حفظ همکاری اقتصادی با ایران (نفت ارزان، پروژه‌های زیرساختی در طرح "کمربند و جاده").جلوگیری از تشدید تنش‌ها که می‌تواند بر ثبات منطقه‌ای تأثیر بگذارد. مقابله با هژمونی آمریکا بدون درگیر شدن مستقیم در بحران‌های خاورمیانه
ت:انتظارات روسیه
به نظر می رسد روسیه به دلیل درگیر شدن در جنگ اوکراین کمتر می تواند بر روند تحولات روابط ایران و آمریکا تاثیرگذار باشد با این حال عادی شدن روابط ایران با آمریکا کمک می کند که روسیه راحتر بتواند روابط اقتصادی و نظامی با تهران برقرار کند. البته روسیه همچنان ازتاثیرتحریم‌های آمریکا و اروپا براقتصاد خودش تاثیر میپذیرد.
ث: تروئیکا اروپا
تروئیکا اروپا به دنبال توافقی جامع است که علاوه بر تضمین عدم دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای، نفوذ منطقه‌ای و قدرت موشکی ایران را محدود کند و پس از آن رابطه اقتصادی با ایران را پس از یک وقفه طولانی گسترش دهد
محور پنجم ظرفیت روسیه به عنوان میانجی در مذاکرات ایران و آمریکا
با توجه به برقراری تماس های مستقیم بین روسیه و امریکا در دولت دوم ترامپ ، به نظر می رسد روسیه با آنکه درگیر جنگ در اوکراین است اما انتقال پیام رهبری به پوتین، سفر پادشاه عمان و ویتکوف به مسکو همه نشان دهنده نقش آفرینی روسیه در روند مذاکرات ایران و آمریکا است، اما نمی توان گفت لزوماً به نفع ایران خواهد بود زیرا روسیه به نظر می رسد دنبال حل و فصل مشکلات خودش با آمریکا است و مایل نیست به عنوان حامی ایران در طرف مقابل قرار گیرد .
محور ششم تأثیر کاهش احتمالی مناقشات ایران و آمریکا بر روابط روسیه و ایران
روابط ایران و روسیه درسه دهه اخیر تحت تاثیر نوع رابطه این دو کشور با آمریکا قرار داشته است یکی از کارهایی مهمی که ایران و روسیه می توانند انجام دهند تلاش برای رها شدن از تاثیرپذیری نوع روابط شان با آمریکا است. توافق احتمالی بیت ایران و آمریکا به تداوم و گسترش مناسبات اقتصادی ایران و روسیه کمک می کند زیرا با رفع موانع بانکی و بیمه ناشی از تحریم ها، شرکتهای روسیه و ایران نسبت به گذشته بهتر می توانند با هم همکاری کنند
علاوه بر این انتظار می رود همکاری‌های نظامی و امنیتی ایران و روسیه افزایش یابد زیرا کاهش تنش با آمریکا می‌تواند بر میزان و نوع این همکاری‌ها تأثیر مثبت بگذارد. توافق با آمریکا حتی می‌تواند اجرای پیمان همکاری ایران و روسیه را تسریع کند. در مجموع نتیجه مذاکرات هرچه باشد ایران و روسیه باید تلاش کنند روابط خود را به شکل مستقل از سیاست‌های آمریکا توسعه دهند و مسیرهای همکاری جدیدی را بیابند. مهم‌ترین حوزه های روابط ایران و روسیه بر امنیت ، امور دفاعی و بازرگانی و انرژی متمرکز است
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.