انتظار گرهگشایی از سفر گروسی به تهران
در پاسخ به این پرسش مهم باید گفت مادامی كه آژانس در چارچوب وظایف ذاتی خود یعنی مقابله با اشاعه سلاحهای هستهای، كمك به گسترش استفاده صلحآمیز از انرژی هستهای و نظارت بر فعالیتهای صلحآمیز كشورها در استفاده از انرژی هستهای فعالیت میكند؛ هیچ اختلافی با ایران نخواهد داشت. اما وقتی آژانس از چارچوب حقوقی و فنی برای اعمال وظایف خود خارج میشود و قدرتهای سلطهجو آژانس و به ویژه مدیركل آن را به سمت مسائل سیاسی میبرند، از همین جا اختلافها شروع میشود. البته در گذشته هم موارد متعددی بوده كه بین ایران و آژانس به دلیل دادن اطلاعات غلط یا مخدوش درباره فعالیتهای صلحآمیز ایران اختلافنظرهایی به وجود آمده كه از راه گفتوگو این مشكلات برطرف شده است. همچنانكه در سال 1386 در توافق بین ایران و آژانس بر سر مُدالیته پرسشهای ششگانه آژانس در دوران مدیركلی آقای البرادعی حل و فصل شد. اما متاسفانه اسراییل و امریكا طی 20 سال اخیر هر زمان كه بین ایران و آژانس توافق برای رفع مشكلات به دست آمده و موانع برای همكاری برطرف شده است، شاهد اقدامهای جدید آنها به بهانه اطلاعات به دست آمده از منابع مختلف بودهایم. گاهی نمونههای به دست آمده از یك سانتریفیوژ قدیمی آلوده به غنیسازی و گاهی اطلاعات مربوط به یك لپتاپ یا اطلاعات ادعایی از مدارك به سرقت رفته از ایران برای آژانس سوژهسازی شده است. جالب است كه در همه این موارد ادعاها مربوط به سالهای پیش از سال 2003 یعنی حدود سی سال پیش است و جالبتر آنكه مقامهای امریكایی در گزارشهای رسمی خود تصریح میكنند حداقل از سال 2007 به بعد هیچ اقدامی كه بیانگر تلاش ایران برای تولید سلاح هستهای باشد، وجود ندارد. اخیرا نیكلاس برنز، رییس سازمان سیا نیز تصریح كرد: «هیچ مدركی نداریم كه نشان دهد ایران از سال ۲۰۰۳ به بعد تصمیم به نظامیسازی برنامه هستهای خود گرفته باشد.» بنابراین با توجه به تجربه موفق پایان دادن به پرونده موسوم به پیامدی یا همان ابعاد احتمالی نظامی كه تحت عنوان مسائل گذشته و آینده در آذر ماه 1394 بعد از اجرای برجام از سوی ایران، با صدور قطعنامه به اتفاق آرای اعضای شورای حكام آژانس، طبق بند نهم آن برای همیشه بسته شد، اكنون نیز با توافق جدید بین ایران و آژانس، زمینه بهانهجویی برای امریكا از بین میرود. بنابراین میتوان انتظار داشت با مذاكرات گروسی در تهران، هر دو طرف به یك نقشه راهی برای پاسخ دادن به پرسشهای سهگانه آژانس و بسته شدن این مساله برای همیشه دست پیدا كنند. البته روشن است كه تلاش اسراییل و متحدانش متوقف نمیشود، اما حداقل بهانه از دست گروه پنج به علاوه یك برای به تاخیر انداختن مذاكراتی كه در اسفند گذشته به نتایج مشخصی رسیده بود، گرفته میشود. در این ارتباط امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران گفته است: «این آمادگی را داریم در چارچوب مذاكراتی كه تاكنون در وین انجام شده و پیامهایی كه بین ما و طرف امریكایی از طریق واسطه به صورت «نان پیپر» (none paper سند غیررسمی) تبادل شده كه متضمن رعایت منافع همه طرفها و البته خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران هست، نسبت به جمعبندی توافق و بازگشت همه طرفها به تعهداتشان ذیل برجام عمل كنیم. تصور میكنم اگر طرف امریكایی در چارچوب پیامی كه ارسال كرده واقعبینانه برخورد كند و اظهارات رسانهای ریاكارانه قبلی را تكرار نكند ما فاصله زیادی با توافق نخواهیم داشت.» اگر این سخنان را به درستی تحلیل كنیم، میتوان دریافت كه همه چیز برای شروع دور جدیدی از مذاكرات فراهم شده است. باید دید مسوولان آژانس میتوانند خود را از فشار اسراییل برای كارشكنی در توافق رها سازند یا همچنان با بهانههای قدیمی به دنبال سوژهسازیهای جدید خواهند رفت . به نظر میرسد توافق بین ایران و آژانس از یكسو موجب میشود كه آژانس با اطمینان بیشتری بر فعالیتهای صلحآمیز ایران نظارت داشته باشد و طبیعی است كه ادامه این نظارت برای گروه پنج به علاوه یك نیز اهمیت دارد و از سوی دیگر برای ایران نیز مثبت خواهد بود، زیرا از وضعیت بلاتكلیفی كنونی خارج میشود و نیز مانع صدور قطعنامه جدید علیه ایران و احیانا ارجاع پرونده به شورای امنیت خواهد شد. آنچه میتوان به عنوان جمعبندی بحث گفت تاكید بر این واقعیت است كه همكاری ایران و آژانس یك ضرورت برای همه طرفهای ذینفع به حساب میآید. حتی اسراییلیها كه همیشه بر ایجاد فشار و تهدید بیشتر علیه ایران تاكید دارند، اگر خوب بفهمند، میدانند كه همكاری و تفاهم بین ایران و آژانس به زیان هیچ كس نیست و اقدامهای رادیكال علیه ایران درنهایت موجب ترغیب ایران برای قطع همكاری با آژانس خواهد شد. امریكا و متحدان اروپاییاش این واقعیت را خوب درك كردهاند كه نمیتوانند با فشار تحریم توان هستهای ایران را مهار كنند به همین دلیل ساده آنها ترجیح میدهند از اقدامهای رادیكال مانند فعال كردن مكانیسم ماشه خودداری كنند. در نتیجه به نظر میرسد آنها هم از توافق احتمالی بین ایران و آژانس خشنود خواهند شد.