بررسی نتایج انتخابات پارلمانی در قرقیزستان
برای بررسی دقیق تر نتایج انتخابات قرقیزستان آشنایی با ماهیت و گرایش های احزاب راه یافته به پارلمان جدید قرقیزستان از لحاظ سیاست داخلی و خارجی اهمیت اساسی دارد. به همین دلیل قبل از هر چیزلازم است پنج حزب راه یافته به مجلس ملی این کشوررا به ترتیب آرائی که بدست آوردند،به شرح ذیل بررسی کنیم .
۳-۱- حزب "آته ژورت " به رياست "قمچی بيك تاشی اف " با بدست آوردن 88/ 8 درصد آرائ شرکت کنندگان درانتخابات (28 کرسی ) به عنوان حزب اول در پارلمان حامی باقی یف است.
حزب آته ژورت با پیش کشیدن شعار‌های قوم گرایانه توانست طی مدت کوتاهی جایگاه خود را در برخی مناطق قرقیزستان، بویژه استان‌های جنوبی “اوش ” و “جلال آباد ” تقویت کند. این حزب درماه می سال 2010 با ابتکار “قمچی بیک تاشی اف ” وزیر سابق "حوادث غیرمترقبه " تاسیس شد. رهبران این حزب در ظرف مدت کوتاهی با استفاده از تضاد موجود در بین اهالی شمال که سالها بر قرقیزستان حاکم بودند با مناطق جنوبی که همیشه در باره دور ماندن از قدرت و توزیع ناعادلانه درآمد و ثروت گله مند هستند،توانستند موقعیت خود را تثبیت کنند.آنها با شرکت درخاموش ساختن آتش درگیری‌های بین قومی درجنوب قرقیزستان در فروردین امسال حضور جدی خود را در صحنه سیاسی قرقیزستان به نمایش گذاشتند. در این حزب شخصیت‌هایی چون “احمد بیک کلدی بیک اف “رئیس اداره مالیات دولت” باقی اف” “مراد سلطان اف ” وزیر دارایی سابق قرقیزستان “نریمان تولی اف ” شهردار سابق بیشکک و چندی دیگراز رهبران دوران رییس جمهورمخلوع حضور دارند. این حزب در مخالفت با دولت رزا آتونبایوا بصورت کاملا حساب شده عمل کرد . این حزب در همان حال که مناسبات خود را باروسیه رونق بخشید تلاش کرد با نزدیک شدن به ازبکستان از حمایت ازبک تبارهای قرقیزستان هم برخوردار شود. درلیست حزب آته ژورت حداقل ده نفرکاندیدها قرارداشت که چندی قبل عضویت حزب “اق جال “را داشتند و در پارلمان قبلی نیز مشغول به فعالیت بودند.
۳-۲ حزب"سوسيال دموكرات" به رياست الماس بيك آتم بای اف 04/8 درصد آراء (28 کرسی)
حزب “سوسیال دموکرات ” به رهبری “الماس بیک آتم بای اف ” از جمله احزاب با سابقه قرقیزستان است که در سال ۱۹۹۸ میلادی تاسیس شده است. اعضای این حزب در سقوط دولت ” باقی اف” سهم مهمی داشتند و موسس آن طی چند ماه سمت معاون اول رئیس دولت موقت قرقیزستان را به عهده داشته است. “الماس بیک اتمبای اف ” با آن که خود را از هواداران سیاسی روسیه معرفی می کند اما با توجه به مواضع گذشته اش می توان گفت به مدل امروزی ترکیه نیزعلاقه خاصی دارد. او درچند ماه اخیر در سمت معاون اولی رئیس جمهورموقت، چندین بار به ترکیه سفرکرد. خانم “رزا آتونبایوا” رئیس جمهور قرقیزستان نیز طی چند سال، عضویت حزب “سوسیال دموکرات” را داشت و در پارلمان قبلی فراکسیون این حزب را سرپرستی می‌کرد.درآستانه انتخابات پارلمانی “ژنرال اسماعیل اسحاق اف ” وزیر سابق دفاع قرقیزستان ورئیس حزب “آزادی ” به صف سوسیال دموکرات‌ها پیوست هدف این ائتلاف آن بود که جایگاه حزب درمناطق جنوبی نیزتقویت شود. زیرا “اسحاق اف” از اهالی جنوبی این کشوربه شمار می رود و از نفوذ خوبی برخورداراست.
اگربخواهیم واقع بینانه مواضع حزب سوسیال دموکرات را ارزیابی کنیم می توان گفت آقای الماس بیک آتم بای اف معاون اول رئیس دولت موقت که رهبری این حزب را برعهده دارد ، درهمان حالی که حامی مناسات با آمریکا است از برقراری روابط نزدیک با روسیه هم حمایت می کند. ملی گرا یی طرفدارروابط نزدیک با روسیه،آمریکا ،اتحادیه اروپا وترکیه به شمار می رود.
۳-۳- حزب"عارناموس" به رياست ژنرال فليكس قلی اف 47/7 درصد آراء (24 کرسی)
ژنرال فلیکس قلی اف نخست وزیرسابق قرقیزستان ازجمله احزاب قدیمی ترجمهوری قرقیزستان قلمداد می‌شود. قلی اف این حزب را در سال ۲۰۰۲ میلادی تاسیس کردامابه دلیل مواضع مخالف عسگرآقایف پس ازچندی به اتهام سو استفاده ازمقام شهرداربیشکک به هفت سال زندان محکوم شد. پس ازسقوط دولت “اقایف” در۲۴ مارس سال ۲۰۰۵ میلادی وی از زندان آزاد و به سمت نخست وزیری قرقیزستان منصوب شد. به همین دلیل شانس اوبرای تصدی پست نخست وزیری آینده کم نیست. بویژه آنکه ائتلاف وی با چند سازمان سیاسی درآستانه انتخابات موقعیت اورا کمی تقویت کرده است. ازجمله پیوستن حزب “ارکین قرقیزستان ” به ائتلاف “عار ناموس”، جایگاه آن را میان اسلام گرایان دره فرغانه افزایش داد. حاج “ترسون بای باقراولو” سفیر سابق قرقیزستان درمالزی که از چهره‌های سرشناس قرقیزستان در میان اسلام گرایان محسوب می‌شود و حزب ارکین قرقیستان را در سال ۱۹۹۴ تاسیس کرد، از حامیان قلی اف ،در میان اسلام گرایان است. رفتن “فلیکس قلی اف ” به روسیه و ملاقات با رهبران کرملین بلافاصله پس از اعلام نتایج انتخابات جهت گیری او را برای داشتن مناسبات با کشوری که همیشه در قرقیزستان تاثیر گذار بوده است ، به نمایش گذاشت.
۳-۴- حزب "رسپوبليكا " (جمهوری) به رياست آموربيك بابان اف42/7 درصد آراء (23 کرسی)
این حزب جدید به واسطه سرمایه رهبرش که بازرگان و دارای نفوذ دراقتصاد قرقیزستان است در همان حالی با روسیه مناسبات نزدیکی دارد . به دلیل ملاحظات اقتصادی اش طرفدار مناسبات با اتحادیه اروپا ، آمریکا و ترکیه نیز است. حزب جمهوری در مدت کوتاهی توانسته است خود را به جامعه قرقیزستان معرفی کند. بابان اف معاون سابق نخست وزیر قرقیزستان درآستانه شروع ثبت نام انتخابات پارلمانی و تاسیس حزب خود را اعلام کرد و به ثبت رساند. نمایندگان این حزب در مناطق مختلف حمهوری با مردم ملاقات‌های متعددی را به راه انداخته و با ارائه برنامه اقتصادی خود توانستند هوادارن زیادی را برای حمایت از برنامه های خود جلب کنند . البته رقبای حزب جمهوری مدعی‌اند که حزب “ریسپوبلیکا ” با کمک مالی اطرافیان ” باقی اف” رئیس جمهور مخلوع قرقیزستان توانسته است به عنوان چهارمین حزب پارلمان مطرح شود و حتی حزب قدیمی و پر نفوذ آته مکین را پشت سر بگذارد. است. برخی نیز دولت خانم “رزا اتونبایوا “رئیس جمهور فعلی، را به تاسیس و حمایت این حزب متهم می کنند. ازآنجایی که تنها چند ماه از تاسیس آن می گذرد قضاوت دقیق در باره گرایش های آنرا باید به آینده موکول کرد.
۳-۵- حزب "آته مكين" به رياست آموربيك تكی بای اف 6/5 درصد آراء (17 کرسی) بدست آورد رهبر این حزب معاون سابق رزا اوتانبایوا رئیس دولت موقت بود. اوبه همراه معاونش اركين عالم بيك اف از طراحان اصلی قانون اساسی جديد قرقیزستان به شمارمی رود. این حزب ازجمله سابقه دارترین احزاب قرقیزستان محسوب می‌شود. حزب آته مكين در سال ۱۹۹۳ تاسیس شد. ازهمان ابتدای شروع فعایت خود به عنوان حزب مخالف با حکومت‌های وقت مطرح بوده و در سقوط حکومت "آقایف" و"باقی اف" نقش مهمی را به عهده داشته است. به باورنگارنده ازمجموعه موضع گیری رهبران این حزب نوعی ملی گرایی قرقیزی را می توان شناسایی کرد که برای رشد این کشور توسعه نیافته حامی گسترش مناسبات با آمریکا و روسیه بصورت هم زمان است.
دراین حزب شخصیت‌های شناخته شده‌ای همچون “بالت شیر ” وزیر سابق کشور، “جامرت آتاربای اف ” معاون نخست وزیر سابق قرقیزستان، “روشن جیین بیک اف ” رئیس سابق اداره اموال قرقیزستان، “آسیه ساسیکبای یوا ” ازرجال برجسته اجتماعی و مدافع حقوق بشر، “شیرین آیتمتاوا ” دختر “چنگیز آیتمتوف ” نویسنده بزرگ قرقیزستان حضور دارند که برای پیروزی در انتخابات فعالیت‌های گسترده‌ای را تدارک دیده‌اند. با توجه به آن که چندی ازاعضای شناخته شده حزب “آته مکین ” در دوران حکومت “باقی اف” به آمریکا مهاجرت کرده و آن جا بیش ازیک سال زندگی کرده‌اند، برخی کارشناسان این حزب را تا حدی جانب دار یاست امریکا معرفی کردند هرچند که “آموربیک تکی بای اف ” بارها تاکید کرده است که وی هوادار ساختارمدیریت حکومت داری ترکیه بوده و قانون اساسی جدید قرقیزستان را با الگو برداری از نظام امروز ترکیه در زمینه مدیریت تهیه کرده است.
۴- احزاب شکست خورده که نتایج را پذیرفته اند
۴-۱- حزب "آق شمقار " به رياست "تيمور ساري اف "
حزب “آقشمقار ” “تیمور ساری اف ” در برخی مناطق استان “چوی ” چهره‌ای شناخته شده است و در همین حال ساکنان مناطق جنوب به این حزب و موسس آن چندان علاقه نشان ندادند. “ساری اف ” زاده و بزرگ شده استان چوی می‌باشد و در دولت موقت رزا آتونبایوا سمت وزیر دارایی را عهده داربود.
بیشتررهبران این حزب که درسال 2005بعد ازسرنگونی عسگرآقایف تاسیس شد،شخصیت‌هایی هستند که هنوزجوان بوده ودرجامعه قرقیزستان چندان مطرح نمی‌باشند. رهبران این حزب بلافاصله پس ازاعلام نتایج انتخابات شکست خوود را پذیرفتند و به کاندیداهای پیروز تبریک گفتند.
۴-۲- حزب سیاسی “سادروژیستوا ” تنها حزبی که ریاست آن را یک روسی تبار قرقیزستان برعهده دارد. این حزب در سال ۲۰۰۷ میلادی از جانب “نیفاد اف ” رئیس دانشگاه مشترک قرقیزی روسی راه انداری شد. معاونت این حزب را ژنرال ” آموربیک سون علی اف ” وزیرکشورسابق به عهده دارد که درصحنه سیاسی قرقیزستان صاحب نفوذ و اعتبار است. حزب سادروژیستوا که از جانب روس‌ها نیز حمایت می‌شود، با دولت آینده احتمالا همکاری خواهد داشت.
۴-۳ حزب آیکل آل به رهبری "ايديل بايسال اف "
۵- احزاب شکست خورده که نتایج را نپذیرفتند
آن دسته ازرهبران احزاب سياسي قرقيزستان كه درانتخابات اخيراين كشور موفق به راهيابي به پارلمان نشده‌اند،با تاسيس "كنگره ملّي " متشکل ازبیست حزب سیاسی شرکت کننده درانتخابات ، خواستار باطل كردن نتايج انتخابات پارلماني 18 مهرشدند. "علي بيك جكشن كولف " رئيس حزب " حقيقت " و عضو كنگره ملي در این باره می گوید :
" تاكنون در181 حوزه انتخاباتي درشهر بيشكك واستان نارين اشتباهات زيادي درشمارش آرا مشاهده شده واين كنگره خواستاربازنگری درنتايج انتخابات است."
اما درمقابل این نظرآقای "ميخايل كارسونسكی " عضو كميسيون مركزی انتخابات قرقيزستان، نمايندگان احزاب مغلوب دررقابت‌هاي پارلماني را به دخالت دراموراين كميسيون متهم می کند ومعتقد است:
" آنان با اقدامات غير اصولي خود در روند اجراي قانون انتخابات خلل وارد مي‌كنند."
مهم ترین احزابی که در این کنگره شرکت کرده اند عبارتند از:
۵-۱- حزب "بتون قرقيزستان " با كسب 8/ 4 درصد آرا نتوانست به پارلمان راه یابد اداخان محمدعمراف دبیر سابق شورای امنیت قرقیزستان موسس و رئيس اين حزب است. او مدعی است آراء لازم را برای ورود به پارلمان کسب کرده است اما به دلیل تقلب ، ازکسب حداقل آراء پنج در صد شرکت کنندگان در انتخابات بازمانده است. این حزب اگردودهم درصد آرا کسب می کرد می توانست به پارلمان راه یابد . حزب “بتون قرقیزستان ” در سال ۲۰۰۹ میلادی توسط ” اداخان محمد عمراف ” تاسیس شد . درآستانه انتخابات پارلمانی حزب” بتون قرقیزستان” با استفاده ازچهره‌های شناخته شده سیاسی و اجتماعی دردرون حزب خود ازجمله ژنرال “میراسلاو نیازاف ” معاون سابق رئیس اداره امنیت ملی قرقیزستان که ازچهره‌های نزدیک به مسکو می‌باشد،انتظار داشت بتواند آرای بیشتری کسب کند که چنین نشد.
۵-۲- حزب حقیقت به رهبری علي بيك جكشن كولف
“"علی بیک جکشن کولف " وزیر خارجه سابق قرقیزستان که درپایان دولت ” باقی اف” به اتهام سواستفاده ازمقام خود درزندان قرار داشت،ماه می سال جاری حزب“حقیقت” را تاسیس کرد و وارد رقابت‌های انتخاباتی شد. این حزب به عنوان حزب مخالف درآینده قرقیزستان مطرح خواهد بود.
۵-۳ حزب ژاشاسین قرقیزستان به رهبری خانم توکتاییم اومتالیوا فعال حقوق بشرغرب گرا
۵-۴- نهاد اجتماعی "مكان شهيدان " به رهبری آسون بيك ژمان ساری‌اف
۵-۵- سازمان اجتماعی آیکول آلا تاو به رهبری تالانت داولتبایف
۶- تحلیل نتایج انتخابات
1- این انتخابات نشان می دهد جامعه قرقیز هنوزچند پاره است و به یک وحدت ملی دست نیافته است
2- برگزاری انتخابات درمحیطی نسبتا آرام و تا حد زیادی آزاد و دموکراتیک برای حاکمان جدید مشروعیت راتضمین کرد.
3- اول شدن حزبی که پایگاه اصلی آن در مناطق جنوبی است و مخالف دولت موقت است نشان دهنده این واقعیت است که نوعی اعتبارحکومتی به صحنه سیاسی این کشور بازگشته و حداقل بطور موقت هم که شده تضاد سنتی گذشته بین شمال و جنوب کاهش یافته است.
4- نتایج این انتخابات برای روسیه خوف ورجاء را با هم داشت. چرا که هم به پیروزی نیروهای هوادار مناسبات نزدیک تربا روسیه امیدوار شد وهم ازبابت موفقیت یک نظام پارلمانی درقرقیزستان که می تواند الگوی خوبی برای کشورهای منطقه باشد، نگران ساخت. مدودوف پیش از این به صراحت از برقراری نظام جمهوری پارلمانی درقرقیزستان به دلیل آنچه که اوبا ساختارهای سیاسی موجود درتعارض می بیند، مخالفت کرده بود.
5- آمریکایی ها به جهت آنکه حداقل دو حزب طرفدار خود را در پارلمان دارند خوشحال هستند اما آنها برخلاف روسیه ازتثبیت نظام جمهوری پارلمانی در قرقیزستان خوشحال هستند زیرا در این شرایط امکان بهتری برای سازمان دهی نیروهای غرب گرا را در قرقیزستان خواهند داشت.
6- اززمان نا آرامی های فروردین 89 که موجب سرنگونی باقی اف رئیس جمهوری پیشین قرقیزستان شد، این نگرانی وجود داشت که قرقیزستان به سوی تجزیه شمال و جنوب پیش برود. اما با نهایی شدن اصلاحات قانون اساسی قرقیزستان که در ششم تیرماه گذشته با اکثریت نود درصد شرکت کنندگان در انتخابات به تصویب رسید ، گام مهمی در جهت حفظ تمامیت ارضی این کشور برداشته شد. با این وجود رهبران احزاب سنتی طرفدار ابقای سیستم ریاستی همچنان به فکر بازگشت به شرایط قبل هستند. بر این اساس راه یابی احزاب "آته ژورت " به رياست "قمچي بيك تاشي اف" که طرفداررئیس جمهوربرکنار شده است ونیز حزب روس گرای "عارناموس" به پارلمان جدید ، این امکان را مطرح می سازد که این دوحزب بتوانند با حمایت حزب جدیدالتاسیس جمهوری خواه بار دیگر اصلاحاتی را که منجر به ایجاد نظام ریاست جمهوری پارلمانی در قرقیزستان شد ، تغییر دهند. همین موضوع باعث شده است که در باره نتایج انتخابات نگرانی های جدیدی مطرح شود .
براساس اصلاحات قانون اساسی قرقیزستان،ازاین پس با برقراری نظام ریاست جمهوری پارلمانی در قرقیزستان ، رئیس جمهوراین کشور، مقام تشریفاتی دارد و به جای انتخاب مستقیم ازسوی مردم ، توسط نمایندگان پارلمان برای مدت شش سال انتخاب می شود. پیش از این دوره رئیس جمهوری پنج سال بود و قدرت کامل را دراختیار داشت . اما با تشکیل مجلس جدید ، قدرت اصلی کشور در اختیار نخست وزیر منتخب پارلمان خواهد بود و او در برابر پارلمان پاسخگو می باشد.
۷- پیش بینی تحولات آتی
این انتخابات درعمل فضا را برای تشکیل یک دولت ائتلافی فراهم کرد تا زمینه برای همکاری بین همه کسانی که می خواهند به ایجاد ثبات در قرقیزستان کمک کنند آماده شود. در مورد پیش بینی احتمالاتی که ممکن است در ترکیب نظام سیاسی قرقیزستان شکل بگیرد ، دو احتمال بیش از همه امکان تحقق دارد.
اول احتمال تشکیل ا ئتلافی باشرکت سه حزب "عارناموس "، "آته ژورت " و"ريسپوليكا " است. رهبران اين احزاب درجريان تبليغ برنامه‌های خود،هم گرايی نزديك با روسيه را دراولويت فعاليت سياسی خود اعلام کردند وبا مسئولان رسمی روسيه نشست های غيررسمی داشتند. ازجمله یک روز پیش از برگزاری انتخابات ، "ترسون بای باقراوغلی" يكی ازرجال حزب سياسی "عارناموس " دربيشكك اعلام كرد كه حزب آنها درپارلمان ودولت جديد منافع روسيه را درنظرمیگیرد. وی اظهارداشت كه حزب"عار ناموس" وحزب "آته ژورت " ازطرح اخراج پايگاه هوايي آمريكا ازخاك قرقيزستان حمايت مي‌كنند ودرصورت كسب موافقت حزب "ريسپوبليكا "، ايجاد ائتلاف قوی با حضور 75 نماينده پارلمان ممكن مي‌شود. براین اساس احتمال نخست وزیرشدن " قمچی بيك تاشی اف " رهبر حزب آته ژورت بیش ازسایرین است.
دوم احتمال شکل گیری ائتلافی بین احزاب سوسیال دموکرات و آته مکین غرب گرا با حزب ریسپوبلیکا روس گرا مطرح است . اگرچه احتمال تشکیل چنین ائتلافی ضعیف تر است اما می توان گفت در صورتی بین گرایش غرب گرا درقرقیزستان باروس گرا براسا س تقسیم قدرت بین رئیس پارلمان و نخست وزیر توافق جدیدی حاصل شود، شانس" الماس بيك اتمبای اف"رهبرحزب سوسیال دموکرات برای تصدی نخست وزیری کم نیست.
۸- جمع بندی بحث
به نظر می رسد اگر دولت آینده قرقیزستان بتواند از یکسو بین منافع بازیگران خراجی یعنی روسیه و آمریکا توازنی ایجاد کند و از سوی دیگر توسعه اقتصادی را با تمرکز بر مناطق جنوبی در دستور کار قرار دهد می تواند امیدوار باشد که قرقیزستان به عنوان الگوی نمونه در آسیای مرکزی جریان ساز حرکتی باشد که به سوی ایجاد نظام های غیر متمرکز و مردم سالاری ، مطرح شود . درغیر این صورت از هم اکنون می توان انتظار داشت صحنه پارلمان اینده به کشمکش سیاسی احزابی تبدیل شود که هر کدام رویای خود را دنبال می کند
در این وبلاگ هدف ارائه تحلیل های روز در باره تحولات بین المللی و روابط خارجی ایران با سایر کشورها و در موارد مهم تحلیل مسائل داخلی ایران است.علاوه براین برای کسانی که به هردلیل علاقه مند به مسائل تحلیل سیاسی هستند و دوست دارند روش صحیحی را برای تحلیل تحولات جاری ایران و جهان در پیش گیرند، بخش آموزشی در این باره ارائه شده است که امیدوارم گام کوچکی در ایجاد انگیزه برای شناخت دقیق تر مسائل سیاسی ایران و جهان باشد.