در آغاز پیرامون احتمال بازگشت آمریكا به صحنه‌ی مذاكرات و تاثیر واسطه‌گری چین و روسیه توضیحاتی بفرمایید.

چرا احتمال ندارد؟ به هر حال منافع ما باعث می‌شود مستقیما با آمریكا وارد گفتگو شویم چون مشكل اصلی ما با آمریكاست. اتحادیه اروپا و چین و روسیه واسطه‌گری می‌كنند وگرنه مشكل اصلی با آمریكاست. اگرچه با اروپا نیز اختلاف نظر داریم اما بازیگر اصلی آمریكاست كه به صورت غیرمستقیم با آن در مذاكره‌ایم كه باعث فرسودگی مذاكرات می‌شود و احتمال آن وجود دارد ایران و آمریكا در قالب ۱+ ۵ وارد گفتگو شوند.

برداشت منفی جامعه از رفتار روسیه تا چه حد واقعیست؟ آیا روس‌ها مانع به نتیجه رسیدن برجام هستند؟

این مسئله به یك سابقه‌ی تاریخی برمی‌گردد كه در كشورهای جهان سوم و بخصوص ایران مشكلات را گردن خارجی‌ها می‌اندازیم و علاقه‌مندیم برای پاسخگو نبودن همه چیز را گردن خارجی بیندازیم و سعی می‌کنیم آن‌ها را مقصر جلوه دهیم. الان هم در این موقعیت هستیم البته اینكه روسیه به دنبال منافع خود هست حرف درستی است همانطور كه ایران هم دنبال منافع خود است و همه‌ی كشورهای حاضر در مذاكرات در درجه اول به دنبال منافع خود هستند. اما برجام یك سندی بود كه توانست منافع مشترك تعریف كند كه این ۶ قدرت با ایران به یك منافع مشترك برسند و آمریكا بود كه زیر قرارداد زد. روسیه نیز مثل چین صد درصد دنبال شكل گرفتن برجام است چون برجام را یك سند عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای می‌داند و برجامی كه این كار را انجام دهد برای روسیه امن‌تر است و قطعا از برجام حمایت خواهد كرد. اما در این راستا دنبال منافع خود نیز هست اما اینكه بگوییم روسیه ضد برجام است تحلیل غلطی است كه به كلیشه‌های تاریخی برمی‌گردد و به رفتار گذشته روسیه و به این خاطر تصور می‌شود روسیه كلا ضد برجام است، در حالیكه روسیه به دنبال اجرای برجام است نه به خاطر ایران بلكه به خاطر خودشان دنبال اجرای برجام هستند. البته اتحادیه اروپا در این پرونده اهداف دیگری نیز دارد و دنبال این است كه توافق بین ایران و آمریكا به دست بیاید تا هم بحث هسته‌ای محدود شود و هم با خیال راحت با ایران رابطه اقتصادی برقرار كنند. وقتی آمریكا از برجام خارج شد شركت‌های روسی و چینی اولین شركت‌هایی بودند كه طرح‌های خود را رها کردند چون از لحاظ مالی نمی‌توانستند مقابل آمریكا بایستند. در ایران آن‌ها به دنبال این هستند كه تحریم‌ها پایان یابد تا رابطه اقتصادی بهتری با ایران داشته باشند؛ دو پروژه فاز ۲ و ۳ بوشهر كه روسیه ده میلیارد دلار با ایران قرارداد بسته است علاقه دارد این پروژه‌ها را انجام دهد كه مستلزم رفع تحریم‌هاست. از سوی دیگر در زمینه راه آهن، نیروگاه، دفاعی و.. با ایران مبادلات گسترده دارد و اگر تحریم نباشد می‌تواند به شکل گسترده‌تری با ایران رابطه داشته باشد. تعجب می‌کنم برخی می‌گویند روسیه می‌خواهد برجام اجرا نشود تا ایران محتاج روسیه باشد. الان حجم روابط اقتصادی بین ایران و روسیه دو میلیارد دلار است و اصلا رقمی نیست. ارتباط ما با عراق و افغانستان و تركیه چندین برابر است. بنابراین در كلیشه‌ها باید تجدید نظر كنیم.

اینکه روسیه در گذشته سابقه منفی دارد و مشكلات متعددی ایجاد کرده را تا كی باید ادامه دهیم؟ از گلستان و تركمن چای و همه را باید پشت سر هم ردیف كنیم اگر اینگونه باشد كه گرجستان نباید با ما ارتباط داشته باشد چون آغامحمد خان در آن جا كشتار كرده است یا هند كه نادرشاه در آن جا جنایت كرد نباید با ما در ارتباط باشد. این چه تحلیلی است؟ایرانی باید متكی به خود باشد در عین حال باید با كشورهای دیگر تعامل كند

بنظر شما تا چه حد این احتمال وجود دارد كه در ماه‌های آینده و در كوتاه مدت به یك توافق جامع دست یابیم؟

توافق زود هنگام بعید بنظر می‌رسد، اما خوشحال می‌شویم اگر اتفاق بیفتد. اما شرایط گویای این است كه نباید انتظار داشته باشیم توافق زود به دست بیاید چون ساز و كار تحریمی كه آمریكا چیده و در طول تاریخ بشر بی‌سابقه است و متنوع‌ترین تحریم‌ها را برای ایران ساخته سال‌ها طول كشیده است و كار بسیاری می‌طلبد و مراحل مختلفی دارد.

اول باید حكم رئیس جمهور آمریكا امضا شود كه تحریم‌ها تعلیق شود و بعد ساز وكارهایی كه در كنگره تصویب شده را كنار بزنند و بند به بند آن‌ها را اعلام عمومی كنند. از سوی دیگر نباید ناامید باشیم چون دو طرف نیازمند لغو تحریم‌ها هستند منتهی زمان‌بر است و متاسفانه معجزه‌ی یك الی دو ماهه نمی‌تواند انجام شود. البته گام‌های مهمی می‌توان انجام داد به عنوان مثال صادرات نفت، كه اگر بایدن حكمی صادر كند كه نفت ایران صادر شود گره خوبی را باز می‌كند. یا در مبادله دلار گره بزرگی است كه می‌تواند به سرعت باز شود. به هر حال اگر كسی عمق تحریم‌ها را بشناسد كه چه ساز و كار ناجوانمردانه‌ای در حق ملت سازماندهی كرده‌اند كاملا متوجه می‌شود كه به راحتی نمی‌توان تحریم‌ها را برداشت اما می‌توان گام‌های موثر برداشت.

بنظر شما ایران و آمریكا تا چه حد ظرفیت ارتباطی دارند؟ آیا در صورت دستیابی به توافق این مسئله صرفا در حوزه مالی باقی خواهد ماند؟

ایران و آمریكا مثل تمامی كشورهای دنیا تعارضات و اشتراكات خاص خود را دارند. ما از ارتباط با آمریكا تابو ساخته‌ایم و كسی جرئت نمی‌كند بگوید كه با قدرت سلطه‌گر نیز می‌توان ارتباط داشت. یک تحلیل كلیشه‌ای جا افتاده است كه هرنوع رابطه با آمریكا منجر به سلطه می‌شود ولی در واقع اینطور نیست. ما می‌توانیم به عنوان یك كشور مستقل در جاهایی كه به نفع ماست همكاری كنیم یك جاهایی هم بر ضد ما عمل می‌كنند.

مبادلات با كشورهای مختلف حتما نباید به یك روابط دوستانه ختم شود. می‌توان رابطه دوستانه نداشت اما دشمن نیز نبود و بر اساس منافع یك رابطه شكل بگیرد و هر كشور به نفع خودش كار كند. مثلا در موضوع بوسنی بین ایران و آمریكا موضع مشتركی علیه صرب‌ها وجود داشت. زمانیكه طالبان قدرت را در افغانستان بدست داشت با آمریكا مشترك بودیم هر چند الان اختلاف داریم یا در ساقط كردن صدام با آمریكا موضع مشترك داشتیم یك جاهایی هم به شدت اختلاف داریم مثلا در موضوع اسرائیل و حقوق بشر و هسته‌ای و آینده خاورمیانه كه اختلاف بین ایران و آمریكا اساسی است.