حسن بهشتی پو در گفت‌وگو با ایسنا درباره پیوستن ایران به سازمان شانگهای و ماهیت این سازمان، اظهار کرد: انتظارات ما از سازمان شانگهای نباید بیش از حد باشد، بنابراین وقتی می‌خواهیم یک ارزیابی دقیق داشته باشیم هم باید به جنبه‌های مثبت عضویت ایران در شانگهای توجه کنیم و هم به ظرفیت‌های سازمان شانگهای، به این معنا که در این ظرفیت‌ها اغراق نکنیم و انتظار نداشته باشیم یک دفعه تحول بزرگی در صنعت، تجارت و بازرگانی ایران به وجود بیاید.

بهشتی پور در ادامه  به مزایای عضویت در سازمان شانگهای پرداخت و افزود: ایران از نظر ژئوپلیتیکی در یک منطقه بسیار حساس قرار گرفته به طوری که ارتباط دهنده شرق با غرب و شمال به جنوب است و عضو نبودن ایران در یکی از سازمان‌های منطقه‌ای عملاً کشورمان را در تنهایی استراتژیک قرار می‌دهد بر این اساس ایران با وجود داشتن اهمیت استراتژیک به شکل بالقوه نمی‌توانست از این جایگاه استفاده کند. اما عضویت ایران در یک سازمان مهم منطقه‌ای مثل شانگهای عملاً کشور را از یک انزوای استراتژیک خود خواسته  و راهبردی بیرون می‌آورد و سبب می‌شود تأثیرگذاری‌ ایران  در سطح منطقه و جهان افزایش یابد.

 درسازمان شانگهای کشورهایی مانند چین، روسیه، هند، پاکستان، تاجیکستان،ازبکستان، قزاقستان و قرقیزستان عضو هستند که وقتی این مجموعه را نگاه می‌کنیم متوجه می‌شویم که ۴۰ درصد کل جمعیت جهان را دارند و از نظر سرزمینی یک سوم مساحت کره زمین را اشغال کرده‌اند و تنها روسیه ۱۷ میلیون کیلومترمربع مساحت دارد.   بنابراین وقتی یک سازمان از نظر بالقوه چنین موقعیتی را در جهان دارد عضویت ایران در چنین سازمانی می‌تواند بازار بسیار خوبی را پیش روی ایران باز کند. البته باید به این نکته توجه کنیم که سازمان شانگهای مانند اتحادیه اروپا دارای پول واحد نیست و آزادی انتقال کالا و لغو حقوق گمرکی در آن وجود ندارد و یک نظام گمرک واحد در سازمان شانگهای حاکم نیست. همچنین نیروی کار در بین کشورهای عضو سازمان شانگهای نمی‌تواند بدون مانع جابجا شود. بنابراین وقتی چنین مزیت‌هایی وجود ندارد در عمل روابط دو جانبه میان ایران و چین و یا ایران و هند با عضویت ایران در چنین سازمانی جهش قابل توجهی پیدا نمی‌کند.

شانگهای کمکی به تحول ناگهانی اقتصاد کشورهای عضو نمی‌کند

 درست است که از نظر بالقوه بازار خوبی در شانگهای وجود دارد، اما مزایایی که برای اعضای اتحادیه اروپا بین خود برای افزایش همکاری ها و مبادلات اقتصادی بین کشورهای عضو وجود دارد برای اعضای سازمان شانگهای چنین مزایای وجود ندارد و این سازمان به خودی خود نمی‌تواند کمکی به افزایش مبادلات اقتصادی بین کشورهای عضو کند بنابراین انتظار می رود   روابط ایارن با اعضای شانگهای همچنان در سطح روابط دو جانبه میان کشورها باقی بماند. 

این کارشناس مسائل کشورهای مشترک‌المنافع، تصریح کرد: عضویت در سازمان‌های منطقه‌ای تأثیرگذاری کشورها را بیشتر می‌کند و در جهانی که به سمت یک‌جانبه‌گرایی در حال پیش رفتن است و آمریکایی‌ها اصرار بر درست کردن جهان تک‌قطبی دارند عضویت در چنین سازمانی این امکان را به ایران می‌دهد که با صدای بلندتری سیاست چندجانبه گرایی را دنبال کند و با مشارکت کشورهایی مانند روسیه و ...یک سیاست مقتدرتری برای مقابله با یک‌جانبه گرایی آمریکا ایجاد کند.

بهشتی پورگفت: البته باید به این موضع توجه کنیم که کشورهای عضو شانگهای یک سیاست ضد آمریکایی مانند پیمان ورشو ندارند و تنها با سیاست‌های یک جانبه گرایی ایالات متحده مقابله می‌کنند، اما به دنبال فروپاشی و اضمحلال آمریکا نیستند و در یک تحلیل واقع بینانه این کشورها به دنبال این هستند که در رقابت با آمریکا بازارهای خودشان را از دست ندهند همان طور که چین و هند بیشترین همکاری را با ایالات متحده دارند و در عین حال رقابت هم می‌کنند.

 بنابراین از سازمان شانگهای نباید انتظار یک رویکرد ضدآمریکایی داشته باشیم و تلقی ما باید این‌گونه باشد که با عضویت در شانگهای می‌توانیم صدای بلندتری برای مقابله با یک جانبه گرایی این کشور داشته باشیم. سازمان شانگهای یک سازمان سیاسی، امنیتی، نظامی و اقتصادی است و همکاری‌های همه جانبه‌ای را در بر می‌گیرد که البته این همکاری‌ها به شکل محدود است.

بهشتی پورتأکید کرد: در سال ۱۹۹۶ پیمان شانگهای بین روسیه وچین  و سه کشور آسیای مرکزی به وجود آمد  تا اختلاف های مرزی برجای مانده از شوروی سابق با چین را حل کنند و بعد در قالب همکاری های اسیاسی ، امنیتی و اقتصادی مناسبات خود را گسترش دادند تا اینکه  در سال ۲۰۰۱ تحت تاثیر تحولات بعد از حادثه یازده سپتامبر ، این پیمان به سطح  سازمان ارتقا پیدا کرد. بنابراین اگر ارزیابی ما ازعملکرد سازمان شانگهای از سال ۲۰۰۱ تاکنون باشد عملاً این سازمان در معادلات بین‌المللی نتوانسته تأثیرگذاری قابل ملاحظه‌ای داشته باشد. برای مثال در سال ۲۰۰۸ روسیه بر سر منطقه اوستیای شمالی و آبخازیا با گرجستان درگیر شد و انتظار داشت سازمان شانگهای حداقل یک بیانیه در حمایت از مسکو بدهد، اما در عمل به دلیل رقابت‌های درونی که بین چین و روسیه بود، سازمان شانگهای از روسیه حمایت نکرد.

همچنانکه  در سال ۲۰۱۴ نیز روسیه به هر دلیلی کریمه را ضمیمه خاک خود کرد و با اوکراین درگیر شد، اما سازمان شانگهای هیچ حمایتی از روسیه در برابر فشار غرب نکرد. وقتی یک سازمان در بزنگاه‌های تاریخی نمی‌تواند برای اصلی ترین عضو خود  نقش‌آفرینی کند و به هر دلیل ازعضو اصلی خود حمایت نمی‌کند، نمی‌توان از آن انتظار معجزه داشت. پس انتظارایران  از سازمان شانگهای باید واقع بینانه باشد.

برای کامل شدن روند عضویت در شانگهای ایران باید ۴۰ سند را امضا کند

بهشتی‌پور ادامه داد: فعلاً این سازمان توانسته به‌عنوان یک باشگاه سیاسی بخشی از شرق و مرکز آسیا و بخشی از اروپا را به یکدیگر پیوند دهد و تشکلی ایجاد کند که بالقوه می‌تواند با یک‌جانبه‌گرایی آمریکا مقابله کند، اما در ۲۰ سال گذشته اقدام اساسی در سطح بین‌المللی نداشته است و هم اکنون در قبال تحولات افغانستان که بسیار مهم است به صدور یک بیانیه بسنده کرده است در حالی که بحران افغانستان یکی از مهم‌ترین بحران‌های منطقه است به طوری که روی تمام معادلات کشورهای عضو شانگهای تأثیر دارد و حتی اروپا را متأثر می‌کند. بنابراین هم باید به مزایا و هم به معایب سازمان شانگهای توجه کنیم و این سازمان در حد امکانات خود تأثیرگذار نبوده است.

وی خاطرنشان کرد: ایران فعلاً فرایند عضویت در سازمان شانگهای را آغاز کرده است و باید ۴۰ سند را امضا کند که هر یک از این سندها باید به تصویب مجلس شورای اسلامی برسد و این روند یک تا سه سال طول می‌کشد.