روش تحلیل سیاسی

اگر دیگر اعضا بخواهد از این روند جلوگیری کنند باید در گفتگو و مذاکره طرح های مختلف را صحبت کنند و آن طرفی را که اصرار می کند نقض آشکاری انجام شده است را به وی بگویند که اصلا نقضی صورت نگرفته است به خاطر اینکه آژانس گزارش می دهد که ایران مفاد برجام را اجرا کرده است.

درباره آمریکا مسئله ای دیگری که وجود دارد این است که چون این کشور از برجام خارج شده است و یک سری ترتیبات اجرایی هم در برجام است، بنابراین نمی تواند ادعای اجرای مکانیسم ماشه را داشته باشد. آمریکایی ها اصرار دارند که چون در قطعنامه اسم آنها به عنوان مشارکت کننده در برجام آمده است، بنابراین می گویند که ملاک ما قطعنامه است و نه خود برجام. آمریکایی ها می گویند که ما از برجام خارج شده ایم ولی از قطعنامه خارج نشده ایم و جز مشارکت کنندگان هستیم. تفسیر مشارکت کننده یعنی طرفی که برجام را قبول دارد، نه اینکه قبول نداشته باشد و بعد بخواهد بخشی از قطعنامه را که برجام است اجرایی کند و آن بخشی که به نفعش نیست را اجرا نکند، این تعارض از نظر حقوقی بی سابقه بوده است. به هر حال آمریکا یک بازی جدیدی را شروع کرده است و می خواهید آیین نامه داخلی شورای امنیت را هم به موضوعی تبدیل کند که قابل وتو شدن باشد. در هر صورت روند حقوقی این مسئله خیلی پیچیده و چند وجهی است. آمریکا گفته است که از هفته آینده این موضوع را شروع خواهد کرد. کشورهای عضو برجام می توانند وارد مذاکره شوند و آمریکا را متقاعد کنند که دست از این سیاست بردارد چون اگر این قطعنامه های شش گانه بازگردد، برجام عملا برای ایران بی خاصیت می شود. رئیس جمهور ایران در اردیبهشت ماه سال 1398 به صراحت در نامه ای که برای اعضا برجام نوشته بود اعلام کرد که اگر قطعنامه ها بازگردند و اجرایی شوند، آنگاه ایران نیز تعهدات خود را در قبال برجام کنار می گذارد.

اگر بر فرض آمریکا مکانیسم ماشه را غیرقانونی و غیر عرف سازمان ملل عملیاتی کند ولی دیگر کشورهای عضو برجام چون این روند را قبول ندارند می توانند آن را اجرا نکنند. اروپایی ها نیز گفته اند که در شرایط حال حاضر فعال شدن مکانیسم ماشه را قبول ندارند زیرا برجام به عنوان یک راه حل حقوقی و راه حل دیپلماتیک برای حل مشکلات همچنان روی میز قرار دارد و می تواند مفاد آن اجرایی شود.

علاوه بر آن این روند حداقل دو ماه به طول می کشد و انتخابات آمریکا سه ماه دیگر است. من فکر می کنم یک ماه مانده به انتخابات آمریکا همه دست نگه می دارند که برنده انتخابات آمریکا چه کسی خواهد بود.

کشورهای دیگر می توانند کاری کنند که این یکجانبه گرایی آمریکا در این مسئله پیروز نشود، یکی از آن راهکارها این است که مانع از تشکیل جلسه شورای شوند. یعنی اگر تعداد کافی کشورها حاضر نشوند جلسه تشکیل دهند، عملا آمریکا نمی تواند جلسه را تشکیل دهد. اعضای شورای امنیت می توانند در اعتراض به این رفتار آمریکا می توانند اصلا در این جلسه شرکت نکنند و وقتی که اکثریت بالای 9 کشور شرکت نکنند، عملا آمریکا نمی تواند تصمیمی از شورای امنیت بگیرد.

ایران در صورت خروج از برجام متحمل چه زیان هایی می شود؟

در حال حاضر ایران تصمیمی ندارد که از برجام خارج شود ولی اگر در شرایطی چنین حالتی ایجاد شود، آنگاه از لحاظ تحریم اقتصادی مشکل خاصی پیش نخواهد آمد چون آمریکایی ها بالاترین سطح تحریم ها و چند برابر آن چیزی که در قطعنامه های شورای امنیت است به زور تحمیل کرده اند که اصطلاحا به آن تحریم های ثانویه می گویند. این قطعنامه ها از لحاظ اقتصادی مشکل خاصی را برای ایران بوجود نمی آورد ولی از لحاظ اتحاد کشورهایی که با یکجانبه گرایی آمریکا مخالف هستند یک خدشه ای وارد می شود. روسیه و چین به این دلیل از ایران حمایت می کنند زیرا این کشور مفاد برجام را اجرا کرده است و به آن متعهد بوده است. ولی اگر ایران از برجام خارج شود آنگاه شرایط جدیدی به وجود می آید که برای چین و روسیه هم دشوار است علاوه بر سه کشور اروپایی دیگر طرف برجام. ایران عملا با این کشورهایی که می تواند همکاری داشته باشد و نشان دهد که همچنان دنبال یک راهکار دیپلماتیک و دنبال راهکاری است که فعالیت های هسته ای صلح آمیز داشته باشد با خروجش از برجام ممکن است این متحدانش را از دست بدهد.

از لحاظ اقتصادی به ایران فشاری نخواهد آمد ولی از لحاظ سیاسی و دیپلماتیک شاید بعضا حقوقی مشکلاتی برای ایران ایجاد شود ولی چون طرف مقابل ایران را وادار به این کار کرده است، من فکر می کنم که حداقل وجدان افکار عمومی با ایران است. ایران همه اقدامات لازم برای اعتماد ببین المللی جلب کرد و انجام داد و این طرف آمریکایی بود که از اجرای این توافقات سر باز زد. متاسفانه وجدان عمومی بین المللی معمولا نمی تواند کاری از پیش ببرد و متاسفانه در حقوق بین الملل زور است که کار را دنبال می کند.