گستره فعالیت سازمان امنیت جمعی چگونه تعریف می شود ؟

بهشتی پور در ابتدای این مصاحبه اظهار داشت: سازمان پیمان امنیت جمعی در چارچوب همکاری‌های کشورهای مستقل مشترک المنافع تشکیل شده و حوزه آن بیشتر، کشورهای پیرامونی روسیه است.  قدرت مانور این سازمان محدود به کشورهای  این منطقه است که قبلا در حوزه شوروی بودند. این سازمان، برای بسیاری از ناظران نظیر پیمان ورشو به حساب می‌آید. پیمان ورشو در ساختار نظام دوقطبی با محوریت شوروی و آمریکا شکل گرفته بود. در شرایط کنونی روسیه با کنار گذاشتن تقابل به دنبال تعامل با آمریکا است و البته سطحی از رقابت بین دو کشور نیز وجود دارد.

روسیه  مخالفت خود را با یک‌جانبه گرایی آمریکا بیان می‌کند و نظام تک قطبی را قبول ندارد و در مقابلِ آن چند جانبه‌گرایی را مطرح می‌کند. رهبران مسکو به دنبال تنش با واشنگتن نیستند و بر این باورند که در نظام بین الملل، در نهایت چند جانبه‌گرایی شکل می گیرد. از دیدگاه  روس‌ها چند جانبه‌گرایی با چندقطبی متفاوت است. چندقطبی یعنی یک کشور به عنوان مرکز  و کشورهای اقمارآن فقط در پیرامون کشوراصلی که قطب محسوب می شود یک حوزه قدرت بین المللی را بوجود می آورند. همچنانکه بلوک غرب با محوریت آمریکا و بلوک شرق با محوریت شوروی شکل گرفته بود بطوریکه یک کشور عضو بلوک شرق نمی توانست به بلوک غرب بپیوندد و برعکس این هم کشور عضو پیمان ناتو نمی توانست عضو پیمان ورشو شود. اما اکنون شرایط نظام بین الملل به گونه دیگر است. کشورها بر اساس منافعی که دارند به اتحادیه ها منطقه ای و مجامع بین المللی می پیوندند.

به عبارت دقیق تر در مُدل چند جانبه‌گرایی قطب و کشور مرکزی وجود ندارد. کشورها می‌توانند بر اساس منافعشان در بقیه‌ اتحادیه‌ها عضو شوند. بطوریکه کشوری می‌تواند همزمان عضو «سازمان همکاری شانگهای» و یا اتحادیه «آسه آن» باشد. با این وجود سازمان امنیت جمعی  از ۱۹۹۲ که بعد از فروپاشی شوروی بوجود آمد و حوزه نفوذ آن در چارچوب شوروی سابق تعریف شده است.  نتوانست در سایر کشورها توسعه پیدا کند.

ایران می تواند عضو ناظر سازمان امنیت جمعی شود؟

بهشتی پور در مورد احتمال پیوستن ایران به سازمان امنیت جمعی اظهار داشت: اگر ایران خواهان پیوستن و عضویت در سازمان امنیت جمعی باشد باید محوریت روسیه را بپذیرد. کشورهای عضو این سازمان مرکزیت روسیه را پذیرفته و به نوعی در زیر پرچم  این کشور هستند. بعید می دانم ایران با پذیرش محوریت روسیه، عضویت در این سازمان را بپذیرد اما می‌تواند همانند افغانستان و صربستان عضو ناظر باشد. عضو ناظر تعهدات نسبت به این سازمان را نمی‌پذیرد و می تواند همکاری‌هایی را با این سازمان بر اساس منافع خود داشته باشد.

به گفته بهشتی پور  محور ائتلاف پیمان امنیت جمعی، روسیه است و بقیه اعضاء ابزاری برای دفاع از خود ندارند. افغانستان و صربستان به عنوان  عضو ناظرخارج از چارچوب شوروی سابق عضو این سازمانند. سازمان امنیت جمعی بیشتر وظیفه تامین امنیت برای حوزه شوروی سابق را بر عهده دارد  در گذشته آذریایجان ، گرجستان و ازبکستان عضو این سازمان بودند و به دلیل اختلاف خارج شدند.

سیاست خارجی ما به گونه‌ای  تعریف شده  که با بلوک شرق و غرب سابق  همکاری نداشته و یک سیاست مستقل را در پیش گرفته تا حاکمیت ملی خود را تحت هر شرایطی حفظ کند. عضویت در چنین سازمانی بخشی از حاکمیت ملی و استقلال  کشور را به خاطر مقررات عضویت نادیده می گیرد و این برای ایران پذیرفتنی نیست. این در حالی است که وضعیت عضویت ناظر در پیمان امنیت جمعی می تواند منافعی در قالب اقدام مشترک با اعضای این سازمان داشته باشد.

جایگاه سازمان امنیت دسته جمعی در برابر ناتو یا همکاری با آن ؟

سازمان پیمان امنیت جمعی در مقابل ناتو نتوانسته اقدام قابل توجهی  انجام دهد زیرا از نظر نظامی و قدرت سازمانی در اندازه‌ای نیست که بتواند با سازمان‌های بین‌المللی بزرگ مثل ناتو تقابل داشته باشد. سازمان همکاری شانگهای می‌تواند در برابر ناتو ایستادگی کند اما با توجه به شرایط کنونی نظام بین الملل، چین وارد رقابت نظامی و امنیتی  با آمریکا  نمی شود و سیاست روسیه هم مقابله با آمریکا نیست.

روسیه مخالف نفوذ ناتو به گرجستان واوکراین است ؟

مسکو مخالف جدی توسعه ناتو و نفوذ آن به گرجستان و اوکراین است زیرا نفوذ ناتو به منطقه حیاط خلوت روسیه محسوب می شود. گرجستان‌ و اوکراین خط قرمز روس‌ها به شمار می‌آیند و در صورت عضویت در پیمان ناتو با مخالفت جدی روسیه روبه رو می‌شوند. همانطور که گفتم سازمان امنیت جمعی در سیاست خود تقابل جدی با ناتو را دنبال نمی‌کند اما روسیه با همه امکاناتش مانع عضویت کشورهای پیرامونش در ناتو می‌شود. اوکراین به دلیل مجاورت با غرب روسیه ، سرزمین حایل بین روسیه و اروپا بوده و برای امنیت روسیه بسیار مهم است. به همین دلیل با همه امکانات خود با عضویت اوکراین در ناتو مقابله می کند.  دولت مسکو  تا چند سال گذشته نیز مناسباتی با ناتو داشت ولی بعد از بحران اوکراین ارتباطات خود را با این سازمان قطع کرد.