ارزيابى مناسبات آمريكا و روسيه درسطح بين المللى

با روی کار آمدن اوباما درکاخ سفید ازاول بهمن ماه 1387 پس از گذشت دو سال از اجلاس مونیخ فضای جدید ی برمناسبات دو کشور برقرار شد. چراكه دولت اوباما تقريباً محافظه کاری های  گذشته را به کنار نهاد و با استراتژی تغییر درروابط دو طرف در تیرماه 1388 به مسکوسفر کرد. در این دوران ظاهرا  آمريكا سركوب چچنى ها را در روسيه ناديده مى گیرد و روسيه  متقابلا به جریان مقابله آمریکایی ها در افغانستان با طالبان کمک می کند. آمريكا سیاست پی گیری عضویت اوکراین و گرجستان در ناتو و طرح استقرار سپر دفاع موشکی را موقتا کنار گذاشته تا با ايجاد تغييرات برنامه ريزى شده روسيه را  به همکاری بیشتر با آمریکا در باره ایران و افغانستان ترغیب کند. روسيه نيز متقابلاً با ايجاد تحركات جديد درديپلماسى خود ازطريق گسترش روابط با كشورهاى عربى طرفدار غرب و كشورهاى منتقد جدى ايالات متحده در آمريكاى لاتين تلاش می كند وارد حوزه هاى سنتى نفوذ آمريكا شود. اين حركت جديد علاوه برآنكه نفوذ سياسى روسيه را افزايش مى دهد بازارخوبى را براى فروش تسليحات روسيه فراهم كرده است.

شايد بتوان گفت نقطه اوج رودررويى آمريكا و روسيه درسالهای اخیردر قضيه استقرار سيستم موسوم به سپر دفاع موشكى دركشورهاى چك ولهستان بود. مسكو دربرابرخبرتوقف اجرای این طرح ازسوی رئیس جمهوری آمريكا موضع گیری متفاوتی از خود نشان دادند . مدودوف ازاین خبر استقبال کرد در حالی که نظامیان روسیه با ابراز تردید در باره نیت آمریکا گفتند این اقدام حرکتی در جهت فریب روسیه برای آنکه بتوانند ازعامل  زمان  برای خود بهره بگیرد ، امتیازی به روس ها تلقی نمی شود. اما از لحاظ رسمی روسیه رسما اعلام کرد متقابلا استقرار موشكهاى راهبردى خود را دركالين گراد واقع درغرب روسيهو نزدیکی مرز لهستان  را متوقف می کند.

براساس آنچه كه گفته شد مناسبات روسيه و آمريكا درسطح بین المللی  ازوضعيت جنگ سرد جدید به سمت "صلح سرد " درحال حركت است، صلحی كه نه جنگ تبلیغاتی رسانه ای دارد  و نه  تعامل دوران دوستی ها گذشته دردوران یلتسین را درپی خواهد داشت . اما از آنجا که جنگ آینده بر سر اداره جهان و تقسیم منافع و شکل دادن به حوزه های قدرت درعرصه جهانی است نمی توان گفت مشکلات دوطرف کاملا حل شده است .

مناسبات واشنگتن و مسكو در سطح دوجانبه

على رغم لفاظى هايى كه بين روسيه وآمريكا درمناسبتهاى مختلف در دوران اوباما مطرح شده است. روابط دو كشوردرسطح دوجانبه  هنوزبا چالش جدى روبه رو است. پذيرايى مدودوف ازاوباما  در اقامتگاه خانوادگى اش در مسکو و همچنین دیدار گرم دو طرف در حاشیه اجلاس گروه بیست در پیتسبورگ Pittsburgh آمریکا ، به عنوان مكانى براى بررسى فرصتهاى همكارى دوجانبه وبهبود روابط ، نشان داد كه دو طرف نمى خواهند اختلاف نظرهاى موجود به رودررويى بزرگ ختم شود. به عبارت ديگر روسيه مى خواهد با آمريكا در حوزه هاى نفوذ براى بدست آوردن امكانات بيشتر تقابل داشته باشد در حالى كه در دوران بوش  در مناسبات دوجانبه به نوعى تقابل با كاخ سفيد تن داده بود. به همين دليل روسيه طى سالهای آتی به دنبال درگيرى و جنگ با آمريكا نخواهد بود. زيرا برخلاف دوران گذشته؛ روس ها ياد گرفته اند چگونه و در كجا با آمريكايى ها وارد معامله شوند ودر كجا و چه موقع راه تقابل را در پيش بگيرند. تا هم منافع خود را تأمين كنند وهم از رقيب خود عقب نمانند.

نقش ایران در بازی واشنگتن با مسکو

اما اين سياست درازاى پرداخت بهاى سنگينى به اجرا گذاشته شده است. ازجمله روسيه به دليل عملكرد ضعيف خود دربرابرفشارآمريكا بويژه درقضيه انرژى هسته اى ايران، اعتبار بين المللى خود را به شدت تضعيف كرده است. در برابراين سياست، آمريكا تا آنجايى كه توانسته است ازموقعيت روسيه براى رسيدن به اهداف خود استفاده كرده است كه آخرين مورد آن را در جريان تصويب  چهارمین قطعنامه عليه ايران دراواخرسال 87 شاهد بوديم. روسیه برای آنکه بتواند قدرت مانورخود را دربرابرآمریکا همچنان حفظ کند

نمی تواند کارت ایران را از دست بدهد اما روسيه براى رسيدن به چنين هدفى با چه موانعى روبه رو است؟

روسيه براى آنكه بتواند مانع پيشروى نفوذ آمريكا به سمت مرزهاى غربى و جنوبى خود شود نياز دارد اولاً به اعتماد سازى درمناسبات خود با كشورهایى نظیر ایران کمک کند زیرا روسیه در حال حاضر با دو اتهام اساسی   در سیاست خارجی خود رویرو است.

اول آنکه روسیه در  سطح چهانی باسیاست یکجانبه گرایی آمریکا مخالفت می کند اما در سطح منطقه ای خود بدون در نظر گرفتن منافع دیگران سیاست یکجانبه گرایی را به شدت دنبال می کند . این در حالی است که  به گفته کارشناسان روابط بین الملل ، اتخاذ یکجانبه گرایی در سطح جهانی و منطقه ای به یک میزان نا کارآمد و موجب بی اعتمادی و در نتیجه کاهش شدید همکاری ها بین کشورها می شود.

دوم آنکه روسیه در تعاملات خود با آمریکا آنجا که قرار است در باره منافع متحدان خود معامله کند به راحتی در برابر غرب سازش می کند اما در جایی که امنیت ملی و منافع ملی خود را در خطر ببیند مانند آنچه که در باره سپر دفاع موشکی رخ داد ، حاضر به معامله با آمریکا و غرب نیست . روشن است ادامه این سیاست که در محافل ژورنالیستی از آن معامله کردن از جیب دیگران برای منافع خود تعبیر می شود در بلند مدت روسیه را در انزوا ی خود ساخته و بدون متحد ، قرار می دهد

"ولادیمیراسکوسیرف" و"آندره تریخوف" خبرنگاران روزنامه روسی "نیزاویسیمایا گازیتا" از تهران در مقاله ای که روز دوشنبه به چاپ رسید، می نویسند: تهران ازاظهارات رئیس جمهورفدراسیون روسیه در ارتباط باایران شگفت زده شده است که گفته بود"در برخی شرایط تحریم ها به امری ناگزیر تبدیل می شوند". این اظهارات عجیب بنظر می رسند، زیرا مدودف خبر دارد که ایران سلاح هسته ای ندارد.

جمعه هفته پیش رئیس جمهور روسیه اعلامیه ویژه ای در رابطه با سایت غنی سازی اورانیوم نزدیک قم صادر کرد مدودف در این اعلامیه گفت: "ساخت کارخانه جدید غنی سازی اورانیوم مغایر با مطالبات مکرر شورای امنیت سازمان ملل متحد درباره ایران است که خواهان توقف غنی سازی اورانیوم در ایران شده بود.  

تحلیلگران روسی معتقدند که واشنگتن اخبار مربوط به کارخانه محرمانه را عمداً برای دیدار 1 اکتبر نگهداشته بود که در آنجا ایرانیان باید انتخاب نهایی خود را انجام دهند. جالب این است که اوباما برای اولین بار تنها روز چهارشنبه به مدودف در رابطه با این موسسه خبر داد و اطلاعات دقیقتر را روسیه و چین روز پنجشنبه، کمی دیرتر از فرانسه و بریتانیا دریافت کردند. اعلامیه "سرگی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه در مصاحبه با Radio Free Europe/Radio Liberty که گفته بود روسیه می خواست شرکا اطلاعات درباره مسئله ایران را بمحض این که چنین چیزی پدیدار شود، با آنها تقسیم کنند نیز نشان داد که در مسکوبطورناخوشایندی شگفت زده شده اند: هم از سطح همکاری با اعضای غربی "1+5" و هم از سطح همکاری با ایران که چرا روسیه را در جریان نگذاشته است .

واقعیت آن است که روسیه اگر می خواهد از همکاری همه جانبه ایران برخوردار شود باید نشان دهد شریکی مطمئن برای ایران است نه آنکه روسیه به کشوری تبدیل شود که مستی و سرخوشی هایش را با دیگران دارد و بد مستی هایش را با ایران و سایر منقدین غرب تقسیم می کند