روش تحلیل سیاسی

توافق حاصل شد

دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین روز شنبه در گفت‌وگو با اسپوتنیک اعلام کرد که این بیانیه به‌طور خاص برای نشست «دانانگ» محل برگزاری اجلاس آیپک آماده شده است. طبق بیانیه مشترکی که بعد از نشست پوتین و ترامپ صادر شد، روسای جمهور روسیه و آمریکا برتعهد خود به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه تاکید کردند و از طرفین درگیر در سوریه درخواست کردند تا در فرآیند سیاسی ژنو شرکت کنند. پوتین و ترامپ همچنین از کشورهای عضو سازمان ملل خواسته‌اند کمک‌ها‌ی خود برای مردم سوریه در چند ماه آتی را افزایش دهند. در ادامه این بیانیه تاکید شده که روسیه و آمریکا از طریق مرکز نظارتی که با حضور کارشناسان روس و آمریکایی و اردنی در امان پایتخت اردن ایجاد شده است، روند آتش بس در سوریه را زیر نظر خواهند داشت.

تاخیری که پیش آمد

در همین رابطه حسن بهشتی پور کارشناس و تحلیلگر مسائل بین الملل در گفت و گو با آفتاب یزد به تشریح مفاد مندرج در این توافقنامه پرداخت. بهشتی پور با بیان این که توافق منتشر شده از سوی کرملین و کاخ سفید در واقع همان توافقی است که حدود یک سال و نیم پیش به دست آمده بود اظهار داشت: «این توافق تحت‌تاثیر روابط روسیه و آمریکا و اتهامی که آمریکایی‌ها‌ متوجه روسیه کردند و آن مداخله در انتخابات این کشور بود قرار گرفت. بعد هم ترامپ وعده احیای روابط میان دو طرف را داد اما نه تنها این کار را نکرد بلکه تحریم‌ها‌ی جدیدی هم علیه روسیه وضع کرد. به همین خاطر این توافق در آن زمان با مشکلاتی رو به رو شد و به خصوص بندی که معتقد بود آمریکا و روسیه بیایند یک همکاری‌ها‌ی دو جانبه کنند در سوریه برای پرهیز از تداخلات نظامی و ناخواسته در سایه روابط دو کشور،

پیش نرفت.»

مفاد قرارداد

این کارشناس مسائل بین الملل با برشمردن چهار بند کلی توافق منتشر شده توضیح داد: «نخستین بند تعهد به حاکمیت و تمامیت ارضی سوریه است. این همان مطلبی است که در مذاکرات آستانه نیز مطرح شده بود.» وی افزود: «دوم تاکید بر ادامه مذاکرات در ژنو است که به نظر می‌رسد چون در مذاکرات آستانه تنها ایران، روسیه و ترکیه حضور داشتند و طرف‌ها‌ی دیگر از جمله آمریکا، عربستان، اردن و فرانسه علی رغم نقش مهمی هم دارند شرکت نداشتند، در مذاکرات ژنو به نوعی تلاش بر آن خواهد بود که درحضور تمام طرفین مذاکرات را ادامه دهند. البته باید منتظر ماند و دید که تصمیم نهایی در این خصوص چه خواهد بود.» وی در تشریح سومین بند توافق گفت: «سومین نکته حفظ کانال‌ها‌ی ارتباطی نظامی برای پرهیز از مداخلات و تداخلات نظامی روسیه و آمریکا در کشور سوریه است. نکته‌ای که از قبل توافقش حاصل شده بود اما روسیه در اعتراض به تحریم‌ها‌ و رفتار آمریکایی به خصوص اخراج دیپلمات‌ها‌ی روسیه این مسئله را معلق کرده بود.» اوهمچنین درخصوص چهارمین مورد توافق عنوان کرد:

«بند چهارم نیز تعهد بر مبارزه مشترک علیه داعش و نیروهای تروریستی است. داعش موقعیت خود را از دست داده و اگر هم نیروهای افراطی در سوریه وجود دارد در شکل جدید خود حضوردارد و گروه‌ها‌ی مسلح و غیرقانونی دیگری هستند. آمریکایی‌ها‌ در رقه و با کمک کردها مستقرند و این سمت هم روسیه در مناطقی که تحت کنترل ارتش سوریه است حضور دارد. به نظرمی رسد

دو طرف تصمیم دارند با کمک سایر بازیگران اصلی به توافقی جامع برسند که البته چنین توافقی که بتواند منافع تمام طرفین سوری، منطقه‌ای و بین‌المللی را تامین کند کار بسیار دشواری است و منافعی که وجود دارد بعضا در تعارض با یکدیگر قرار دارد. به همین خاطر باید طرفین از بخشی از منافع خود چشم پوشی کنند تا به مدل تازه‌ای دست پیدا کنند.»

روسیه از پشت خنجر نمی‌زند

حسن بهشتی پور همچنین در پاسخ به این سوال که آیا عملکرد روسیه می‌تواند برای ایران نگران کننده باشد یا خیر تصریح کرد: « در چنین رویدادهایی در ایران این گمان می‌رود که روسیه می‌خواهد اقدامی خلاف نظر ایران انجام دهد! اما فکر می‌کنم این بحث‌ها‌ درشرایط فعلی صحیح نیست و روسیه در شرایطی قرار ندارد که چنین کاری کند و به نفعش هم نیست. نه می‌خواهد و نه به نفعش است و این توافق صرفا برای کاهش تنش در روابط مسکو و واشنگتن به دست آمده است.» بهشتی پور افزود: « پوتین انتخابات ریاست جمهوری در اسفندماه را در پیش دارد و نیاز دارد که تنش‌ها‌ی با آمریکا را کاهش دهد. از سوی دیگر هم دونالد ترامپ بدش نمی‌آید در حدود یک سال پس از به دست گرفتن امور نشان دهد که علی‌رغم اختلافات موجود، زمینه برای توافقات وجود دارد. او به هر حال انسان تاجر مسلکی است که می‌تواند با گفت و گو توافق تاکتیکی کند تا به اهداف استراتژیک برسد و به نظر می‌رسد این هم یکی از همان توافقات تاکتیکی خواهد بود تا به هدف استراتژیک‌اش یعنی اعمال هژمونی ایالات متحده آمریکا دست پیدا کند.»

وی همچنین با بیان این که باید دید روسیه هم در این میان می‌تواند منافع خود را تامین کند یا خیر و جمع این دو، کار دشواری به نظر می‌رسد خاطرنشان شد: «در مجموع روسیه به دو دلیل نه می‌خواهد نه می‌تواند پشت ایران را خالی کند. نمی‌خواهد چون منافعش ایجاب می‌کند با ایران هماهنگ باشد و بتواند با ایران هماهنگ باشد تا در مذاکرات ژنو دست پرتری داشته باشد و نمی‌تواند چون آنقدر ایران و حزب الله و سایر گروه‌ها‌ی حاضر در سوریه موقعیتشان تثبیت شده است که نمی‌توانند نقششان را نادیده بگیرند.»

بشار اسد می‌ماند

این کارشناس مسائل بین الملل در پایان و درخصوص تاثیر این توافق بر سرنوشت بشار اسد نیز توضیح داد: « تا دو سال پیش شاید می‌شد گفت تنها ایران به دنبال حفظ اسد است. اما حالا نه تنها ایران بلکه باقی طرفین نیز به این نتیجه رسیده‌اند که باقی ماندن اسد به نفعشان است. منتها طرف‌ها‌ی غربی می‌خواهند یک بازه زمانی برای این مسئله تعیین کنند و فرق این ماجرا الان به این شکل شده است.» وی افزود: «منتها طرف‌ها‌ی غربی می‌خواهند یک بازه زمانی برای این مسئله تعیین کنند و فرق این ماجرا الان به این شکل شده است. حالا حتی طرف مقابل هم متوجه شده که باقی ماندن اسد در مقایسه با حضور داعش به نفعشان است. بنابراین دیگر آن بحث‌ها‌ی زمان اوباما که باید اسد برود یا حتی مواضع چندی قبل آمریکایی‌ها‌ در این مورد نمی‌تواند مثمر ثمر باشد. پذیرفته اند که فعلا اسد بماند اما سوال این جاست که چطور فرد دیگری را جایگزین کنند. برگزاری انتخابات باید در یک شرایط ثباتی صورت گیرد و اینها می‌خواهند ببینند این انتقال در چه شرایطی صورت گیرد. مثلا یک دولت موقتی شکل گیرد و بعد حتی بررسی شود که در راسش اسد باشد یا نه. بعد از آن هم انتخابات برگزار شود تا در آن جا مردم نظر خودشان را ابراز کنند.»

مقطع حساس انتخابات

در مجموع به نظر می‌رسد که توافق از پیش به دست آمده و با تاخیر اجرایی شده میان مسکو و واشنگتن تا پیش از برگزاری مذاکرات ژنو تاثیر چندانی بر بحران سوریه نداشته باشد. در واقع چنین توافقی بیش و پیش از هر چیز کاهش تنش و اصطکاک‌ها‌ی سیاسی میان روسیه و آمریکا را به دنبال خواهد داشت تا هم در مقطع حساس انتخابات ولادیمیر پوتین بتواند راحت تر از گذشته امور را در دست بگیرد و تحریم‌ها‌ی حاکم بر کشورش را ملغی کند و هم آسیب کمتری در سوریه متحمل شود. با این همه مذاکرات ژنو بدون شک به چنین توافقی نیاز داشت که البته حاصل شد.