مانور آنکارا برای بهبود روابط با روسیه
در عین حال باید توجه داشت که مبارزه روسیه با داعش هیچ نیازی به پایگاه اینجرلیک ترکیه ندارد. روسیه در لاذقیه و طرطوس، درون خاک سوریه پایگاه دارد و بهراحتی میتواند از پایگاههای خودش در میدان سوریه برای مبارزه با داعش استفاده کند. هدف اینگونه اخبار بیشتر این است که نشان بدهد روابط ترکیه و روسیه در حال بازگشت به گذشته است.
واقعیت این است که اگر در ترکیه اراده جدی برای مبارزه با داعش در ترکیه وجود داشتهباشد، بیش از هر چیز نیازمند برداشتن گامهای مشخص دیگری است، که ادعای قرار دادن فرودگاه اینجرلیک در اختیار روسیه یکی از این گامهای عملی نیست. مهمترین گامی که ترکیه میتواند بردارد بستن راههای ارتباطی و تامین لجستیکی داعش است. در واقع میتوان گفت یکی از اصلیترین مسیرهای تامین نفرات داعش، ترکیه است. بسیاری از نیروهای داعش از طریق قفقاز و اروپا به ترکیه سفر میکنند و از طریق مرز ترکیه به عراق و سوریه وارد میشوند.
اگر ترکیه واقعا در قصد خود برای مبارزه با داعش جدی است، بستن راههای ارتباطی داعش با خارج یکی از اصلیترین ضربههایی است که ترکیه میتواند به این گروه تروریستی وارد کند. از سوی دیگر گفته میشود بسیاری از شرکتهایی که در کار دلالی در بازار نفت هستند، در حال حاضر در حال خرید نفت ارزانقیمت از داعش هستند و بهعنوان واسطه فروش و تامین مالی داعش عمل میکنند. یکی دیگر از گامهای عملی ترکیه برای مبارزه با گروههای تروریستی میتواند بررسی دقیق این پرونده و مبارزه با شرکتها یا افرادی باشد که بهعنوان واسطه فروش نفت تولیدشده توسط داعش در بازارهای جهانی هستند. برداشتن چنین گامهایی میتواند اثر عملی و واقعی در مبارزه با داعش داشتهباشد.
در عین حال چنین اقداماتی از سوی دولت ترکیه را نمیتوان بهعنوان شکاف جدی میان ترکیه و غرب، بهویژه امریکا ارزیابی کرد. ترکیه اکنون در موقعیتی به لحاظ جایگاه دیپلماتیک قرار ندارد که بتواند امریکاییها را تهدید کند. همین امروز هم پایگاه اینجرلیک بهصورت کامل در اختیار نیروهای امریکایی است و ترکیه قطعا هیچ قصدی برای عوض کردن سیاستهای خود در برابر امریکا ندارد. حتی وقتی امریکاییها نیروهای پیادهنظام خود را برای کمک به کردهای شمال سوریه به میدان نبرد فرستادهباشند، باز هم ترکیه در جایگاهی نیست که بتواند امریکا را تهدید کند. در عین حال همانطور که رابطه امریکاییها با کردهای شمال سوریه نزدیک است، رابطه روسیه هم با نیروهای کرد نزدیک است. در نتیجه اگر فکر کنیم ترکیه قصد دارد با وعده واگذاری پایگاه اینجرلیک به روسیه امریکا را تهدید کند، بهدلیل روابط نزدیک میان روسیه و کردها، نقض غرض رخ میدهد.
دولت ترکیه بیش از هر چیز بهدنبال این است که روابط خود را با کشورهایی که در سالهای اخیر از دوست به دشمن آنکارا بدل شدهاند بهبود دهد. اردوغان قصد دارد سیاستهای غلط گذشته خود را اصلاح کند و در طول روزهای گذشته تلاش کرده است با روسیه و اسراییل روابط خود را بازیابی کند و چنین وعدهها و اظهاراتی بیش از هر چیز در راستای اصلاح روابط ترکیه با روسیه ارزیابی میشود.
با این حال نزدیک به دو سال است که آنکارا نتیجه گرفته است که سیاستهایش در قبال سوریه غلط بوده، اما گام جدی و فوری برای عوض کردن قطعی و کامل عملکردش در قبال بحران سوریه برنداشته است.
درون ترکیه هم در مورد شیوه برخورد با بحران سوریه اختلافنظر وجود دارد؛ جزب جمهوریخواه خلق بهعنوان بزرگترین حزب اپوزیسیون و حزب آکپارتی یا عدالت و توسعه بهعنوان حزب حاکم، اختلافنظر جدی در مورد سیاستهای ترکیه در سوریه دارند.
به هر حال هر چه بیشتر از آغاز بحران سوریه میگذرد، ترکیه تلاش میکند تا خود را از شر این بحران خلاص کند، اما این امکان برای ترکیه وجود ندارد که بهصورت دفعی و ناگهانی کل سیاستهای گذشته خود را عوض کند.
به نظر میرسد که ترکیه سعی میکند بهصورت تدریجی از این بحران خارج شود. آنکارا کم کم به این نتیجه رسیده است که بسیاری از رویاپردازیهای گذشتهاش به هیچ نتیجهای نرسیده است؛ نه رویای برکناری فوری بشار اسد از قدرت و نه به قدرت رسیدن نیروهای نزدیک به اخوانالمسلمین در استان حما. داعش بهعنوان نیرویی جایگزین در سوریه که گفته میشد از حمایت ترکیه برخوردار است اکنون خودش به نیرویی تبدیل شده است که مستقیما در ترکیه عملیات اجرا میکند.
تمام این عوامل را وقتی در کنار عادیسازی روابط ترکیه با روسیه و بهبود روابط با ایران قرار میدهیم، میبینیم که ترکیه تلاش میکند که کمکم سیاستهای خود را در مورد سوریه تغییر دهد، اما نباید انتظار داشت که این تغییرات ناگهانی و ۱۸۰ درجهای باشد.