روش تحلیل سیاسی

بررسی توافق صلح میان باکو و ایروان و تبعات آن برای منطقه و ایران

نویسنده: حسن بهشتی پور

یاداشت اختصاصی برای سایت ایراس

روز یکشنبه 14 خرداد، آرمن گریگوریان، دبیر شورای امنیت ارمنستان، در مصاحبه با تلویزیون ملی این کشور گفت :« مذاکرات بسیار فشرده در جریان است. اگر ما بتوانیم این روند را حفظ کنیم و حمایت قوی از سوی جامعه بین المللی برای دستیابی به پیشرفت وجود داشته باشد، آن‌گاه فرصتی برای امضای معاهده صلح تا پایان سال وجود دارد.» قرار است در جولای آینده چارلز میشل، رئیس شورای اروپا، نیکول پاشینیان، نخست وزیر ارمنستان و الهام علی اف، رئیس جمهور آذربایجان در بروکسل مذاکرات را ادامه دهند. در همین حال "الکسی اورچوک"، "شاهین مصطفی‌اُف" و "مغر گریگوریان" معاونان نخست وزیر روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان طی مذاکراتی در مسکو درباره برقراری مجدد خط آهن بین دو کشور به توافق رسیدند. این خط آهن در دوره حکومت شوروی به موازات رود ارس احداث شده بود و تا زمان آغاز جنگ نخست قره باغ در سال 1370 فعال بود، طی ۳۰ سال گذشته و به علت قطع روابط ارمنستان و آذربایجان غیرفعال و تخریب شده است.

یاداشت از حسن بهشتی پور برای روزنامه تعادل

پرونده هسته‌ای ایران با غرب در چه مرحله‌ای قرار دارد و آیا موضوع توافق موقت که اخیرا به عنوان یک گزاره در مذاکرات ورود کرده، امکان تحقق دارد؟ این ابهامات این روزها به تناوب در فضای سیاسی کشور وجود دارند و افکار عمومی ایران به دنبال یافتن پاسخی برای این ابهامات هستند.

1) پرونده هسته‌ای ایران با غرب در چه مرحله‌ای قرار دارد و آیا موضوع توافق موقت که اخیرا به عنوان یک گزاره در مذاکرات ورود کرده، امکان تحقق دارد؟ این ابهامات این روزها به تناوب در فضای سیاسی کشور وجود دارند و افکار عمومی ایران به دنبال یافتن پاسخی برای این ابهامات هستند. واقعیت آن است که انتشار اخبار مثبت از مذاکرات و گفت‌وگوهای ایران و آژانس آثار مستقیمی در بهبود شاخص‌های اقتصادی دارد، بنابراین، برخی افراد و جریانات تلاش می‌کنند، فضای مثبت‌تری پیرامون مذاکرات و گفت‌وگوهای هسته‌ای ایجاد کنند.

این افضای مثبت به دلیل تاثیری است که بازارهای ایران از فضای مذاکرات و اخبار بیرونی می‌گیرند. هر خبر مثبت یا منفی در خصوص مذاکرات و توافق، آثار مستقیمی بر شاخص‌های اقتصادی دارد. بنابراین عجیب نیست که فضای مثبتی از مذاکرات ارایه شود. پس از گزارش مثبت آژانس در خصوص ایران، نشانه‌هایی از بهبود در وضعیت مذاکراتی نمایان شد؛ شرایطی که فعلا نمی‌توان با قاطعیت در خصوص چشم‌انداز آن صحبت کرد. به‌طور کلی هر نوع توافقی میان ایران و آژانس مبارک و مثبت است و می‌تواند در رسیدن به یک توافق اثرگذار باشد.

سفر وزیرخارجه عربستان به ایران به معنای حل همه مشکلات موجود در روابط دو کشور نیست.

با اینکه برخی می خواهند ازسرگیری مناسبات بین ایران و عربستان سعودی را به مذاکرات ایران و 1+5 ارتباط دهند اما واقعا این دو موضوع به طور مستقیم با هم هیچ ارتباطی ندارند. یعنی از سرگیری روابط ایران و عربستان بعد از 7 سال با میانجیگری چین انجام شد و هم ملاحظات ملی و هم ملاحظات منطقه ای برای ایران، عربستان و چین به همراه داشت.

به گزارش آرمان ملی آنلاین حسن بهشتی پور، تحلیلگر مسائل بین‌الملل نوشت: البته آمریکا هم هیچ مخالفتی نداشت. بنابراین اگر بخواهیم واقع‌بینانه ازسرگیری روابط ایران و عربستان را تحلیل کنیم این روند به نفع ایران و منطقه و بویژه مردم دو کشور در جنبه‌های مختلف است که اگر بخواهم بدان بپردازیم از اصل موضوع باز می مانیم. به هر حال ایران و عربستان دو کشور قدرتمند منطقه خاورمیانه هستند.

حسن بهشتی‌پور در گفت‌وگو با «مثلث‌آنلاین»:

حسن بهشتی پور تحلیلگر مسائل سیاست خارجی گفت: عربستان تحت نفوذ آمریکاست اما این طور نیست که هر کاری که می‌خواهد انجام دهد از آمریکا اجازه بگیرد.

گروه سیاست مثلث‌آنلاین: روز گذشته فیصل بن‌فرحان، وزیر خارجه عربستان به ایران سفر کرد؛ موضوعی مهم که می‌تواند سرآغاز روابط عادی دو کشور باشد.

حسن بهشتی‌پور، تحلیلگر مسائل سیاست خارجی، درباره این موضوع گفت: «سفر آقای بن‌فرحان زمینه‌ساز از سرگیری روابطی است که هفت‌سال قطع بود؛ در واقع شروع تازه‌ای است. ایران و عربستان هر دو اراده کردند تا مشکلات دو جانبه و منقطه‌ای را رفع کنند. هر دو هم قدرت‌های مهم منطقه هستند و حسن ارتباطشان می‌تواند به امنیت منطقه کمک کند. مردم ایران و عربستان هم علاقه دارند به کشور یکدیگر سفر کنند؛ ایرانیان به حج می‌روند و شیعیان عربستان هم دوست دارند ایران را ببینند. از سوی دیگر ایران و عربستان در اوپک همکاری دارند. در مجموع بهبود روابط بین دو کشور از هر جهت مثبت و حتی در وضع کشورهایی مانند عراق، سوریه و یمن که به طور مستقیم از روابط متزلزل ایران و عربستان در سال‌های اخیر متأثر می‌شدند هم تأثیر دارد. اکنون عربستان دیگر نگران گسترش روابط ایران با غربی‌ها هم نخواهد بود. وقتی ایران برجام را امضا کرد عربستان نگرانی‌هایی داشت اما حالا که روابط خودش با ایران خوب باشد از این جهت هم مشکلی ایجاد نمی‌کند. اما این را هم بگویم که اکنون گام‌های ابتدایی برداشته شده است و هنوز خیلی کار وجود دارد که در ارتباط ایران و عربستان انجام شود».

باید مشکلات‌مان با آمریکا را حل کنیم

این نوع بازپرداخت بدهی عراق، افتخاری برای ایران ندارد

حسن بهشتی پور کارشناس مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا گفت: از حمام اروپا آبی برای جمهوری اسلامی ایران گرم نخواهد شد و باید به سمتی برویم که مشکلات‌مان را با آمریکا حل کنیم.

وی در پاسخ به این سوال که در روزهای گذشته علی باقری معاون سیاسی وزارت امور خارجه و همچنین مسئول تیم مذاکره‌کننده ایران، در امارات با کشورهای تروئیکای اروپایی گفت‌وگو کرد. با توجه به اتفاقات روزهای گذشته در حوزه مذاکرات هسته‌ای، مانند آزادی زندانیان دو تابعیتی، آزاد شدن بخشی از پول‌های بلوکه شده این گفت‌وگوها را تا چه میزان می‌توان به این اتفاقات ربط داد، گفت: اگر از من بپرسید تحلیل من این است که ما باید به شکل مستقیم با آمریکایی‌ها مذاکره کنیم زیرا در این موضوع بهتر به نتیجه می‌رسیم. اروپایی‌ها عملا نقش تعیین‌کننده‌ای در روند مذاکرات ندارند، چون حداقل در زمانی که آمریکا از برجام خارج شد، یک سال اروپایی‌ها ما را درگیر مسئله اینستکس کردند و گفتند جبران خواهیم کرد و سعی می‌کنیم با ایران مناسبات اقتصادی برقرار کنیم، اما نتوانستند.

بعضی‌ها می‌گویند اروپایی‌ها نخواستند که این کار را انجام دهند، اما من معتقدم نتوانستند. چون هژمونی مالی ایالات متحده آمریکا بر بازارهای پولی و فعالیت‌های اقتصادی به قدری گسترده بود که هیچ شرکتی جرائت نکرد عملا با ایران وارد همکاری شود. حتی شرکای چینی و روسی جزو اولین شرکت‌هایی بودند که بعد از خروج آمریکا از برجام از ایران خارج شدند. هندی‌‌ها، کره‌جنوبی، ژاپن، استرالیا و... به ترتیب بعدا خارج شدند. بنابراین واقعیت این است، به نظرم با اروپایی‌ها مذاکره کنیم، ضرری ندارد اما از نظر رویکرد باید حواس‌مان باشد که ما با آمریکا رو به رو هستیم و طرف آمریکایی است که با ما مشکل اساسی دارد و باید از طریق مذاکره مستقیم مسأله‌مان را با آنان حل کنیم. در خبرها خواندم که امیدوارم صحت نداشته باشد، در مذاکرات عمان، عمانی‌ها دائم از این اتاق به آن اتاق می‌رفتند. یعنی آمریکایی‌ها در یک اتاق نشسته بودند و طرف ایرانی هم در اتاق دیگر و عمانی‌ها کار تبادل پیام را انجام می‌دادند. ما در قرن ۲۱ هستیم و در شرایط خاصی که بدترین فشارهای اقتصادی طول تاریخ به ایران وارد می‌شود؛ این چه روش مذاکره کردن است؟ اگر ما با آمریکا مستقیم مذاکره نکنیم چه چیزی به دست می‌آوریم؟ یک زمانی بود طرف‌های ایرانی را به اینکه آدم‌های واداده و وابسته به غرب هستند و آمریکا را کدخدای دنیا می‌دانند، متهم می‌کردند.

روزنامه آرمان ملی پنج شنبه 25 خرداد 1402

«آرمان ملی» در این ارتباط با حسن بهشتی‌پور، کارشناس روابط بین‌الملل به گفت‌وگو پرداخته است. بهشتی‌پور طی یادداشتی شفاهی در مورد اظهارات اخیر جواد ظریف گفت: اشخاصی که در حوزه روابط بین‌الملل دارای نظریه و کرسی هستند، همواره می‌کوشند آنچه به آن رسیده‌اند را در دسترس کارشناسان دیگر قرار دهند. آقای ظریف به عنوان فردی اندیشمند که درک دقیقی از حقوق و روابط بین‌الملل دارند از این توان برخوردارند که در عرصه روابط بین‌الملل اقدام به مفهوم سازی کنند. این مفهوم سازی‌ها از سوی آقای ظریف نیاز به تبیین دارد و چه بهتر که مفهوم ساز در ارتباط با مفاهیمی که ارائه می‌کند؛ خود تبیین کنند که «پسا قطبی» به چه معناست. بهشتی‌پور در ادامه افزود: به عنوان فردی که در حوزه روابط بین‌الملل به پژوهش می‌پردازد از این مفهوم این تفسیر را دارم که بعد از فروپاشی شوروی نظام دو قطبی در جهان از بین رفت و شرایط جهان به سوی نظام تک قطبی حرکت کرد. این موضوع بعد از سال 2001 که حادثه یازده سپتامبر اتفاق افتاد؛ با چالش‌هایی مواجه شد و نظریه پردازان مختلفی از جمله ریچارد هاوس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا اعلام کردند که جهان در دوران بی‌قطبی به سر می‌برد. در این معنا که دیگر دنیا قطب قدرتمند نخواهد داشت بلکه قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هستند که با اتحادیه‌هایی که تشکیل می‌دهند بلوک‌بندی‌های قدرت در جهان را به سمت منطقه‌گرایی شکل می‌دهند.

گفتگوی «فردا» با حسن بهشتی‌پور:

کارشناس مسائل سیاست خارجی گفت: وقتی آمریکا و ایران خواسته ها از همدیگر را خوب بفهمند بعد می توانند با هم به توافق برسند چون فهمیدن درست آنچه طرف مقابل می خواهد از هنرهای دیپلماسی و مقدمه و لازمه برای هر نوع توافق است.

گروه سیاسی فردا: روزنامه صهیونیستی هاآرتص نوشته «بایدن به‌دنبال تفاهم است نه توافق با ایران تا نیازی به کنگره هم نباشد». حال این سئوال پیش می آید که این توافق و تفاهم چه تفاوتی با یکدیگر دارند و نگاه ایران به این موضوع چیست؟

حسن بهشتی پور در گفتگو با خبرنگار فرد درباره ادعای تلاش بایدن برای دستیابی به تفاهم با ایران به جای توافق گفت: دو حالت در این موضوع وجود دارد یا در ترجمه متن هاآرتص اشتباهی رخ داده است که باید به متن انگلیسی مراجعه کرد و اصل مطلب را پیدا کرد یا نوعی بازی ژورنالیستی با کلمات است. تفاهم از فهمیدن می آید. وقتی آمریکا و ایران خواسته ها از همدیگر را خوب بفهمند بعد می توانند با هم به توافق برسند چون فهمیدن درست آنچه طرف مقابل می خواهد از هنرهای دیپلماسی و مقدمه و لازمه برای هر نوع توافق است. یعنی نمی توان به توافق رسید مگر آنکه قبلش تفاهم بین دو طرف ایجاد شده باشد. این کارشناس مسائل سیاست خارجی یادآور شد: توافق می تواند براساس یک قرارداد باشد یا دو طرف کلامی با هم قول و قرار بگذارند و طبق همان عمل کنند. حالا اینکه کدام حالت اتفاق بیفتد، بستگی به آن دارد که چه سیاستی را دو طرف ماجرا می خواهند پیش ببرند.

وابستگی اقتصاد به روابط خارجی واقعیت دنیای امروز است

حسن بهشتی پور در گفت‌وگو با ستاره صبح آنلاین:

حسن بهشتی پور کارشناس روابط بین الملل در مصاحبه با پیام فیض خبرنگارستاره صبح آنلاین گفت:اینکه رهبری گفتند توافق اشکالی ندارد پاسخی است به افرادی که اصل مذاکره با غرب را زیر سؤال می‌بردند و توافق را خیانت می‌دانستند.

ستاره صبح آنلاین/پیام فیض: تحولات اخیر در حوزه سیاست خارجی باعث شد که به بازار شوک مثبت وارد شود و قیمت‌ها سیر نزولی به خود بگیرند.بعد از خبر تبادل زندانیان و اخبار ضدونقیض درباره مذاکرات محرمانه بین ایران و آمریکا رهبر انقلاب به توافق چراغ سبز نشان دادند.این موضوع واکنش مثبت کارشناسان را در پی داشت و عموم مردم هم از آن استقبال کردند. پرسش مهم و کلیدی این است که در شرایط فعلی که تقریباً تمام جریان‌های فکری در جامعه مذاکره و توافق با غرب را پذیرفته و از آن حمایت می‌کنند چگونه باید عمل کرد تا هم شروط رهبری رعایت شود و هم منافع ملی به‌دست آید. در ارتباط با این موضوع ستاره صبح با حسن بهشتی‌پور پژوهشگر روابط بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

حسن بهشتی‌پور کارشناس مسایل بین‌الملل در گفت‌وگو با ایسنا با اشاره به سخنان روز یکشنبه 21 خرداد مقام معظم رهبری در جمع کارکنان سازمان انرژی اتمی درباره همکاری ایران با آژانس گفت: بحث رهبری دو جنبه داشت، یکی اینکه برخی اساس همکاری ایران و آژانس و نصب دوربین و نظارت‌ها را خلاف منافع ایران می دانند در حالی که آژانس وظیفه ذاتی اش کنترل و نظارت است و رهبری پاسخی مستقیم به این افراد دادند که همکاری با آژانس را زیر سوال می برند و انتظار همکاری نکردن ایران را دارند. تاکید رهبری در این زمینه راهگشا بود و نشان داد که ایشان قبول دارد آژانس تنها نهاد نظارت بر فعالیت های صلح آمیز کشورها از جمله ایران است. البته مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گاهی مواضع سیاسی می‌گیرد اما نباید آن را معیاری برای زیر سوال بردن هویت و موجودیت آژانس قرار دهیم، باید بین عملکرد مدیرکل آژانس و کل آژانس فرق قائل شویم.

این کارشناس مسایل بین‌الملل درباره سخنان رهبری مبنی بر اینکه "در توافقات مراقب باشید زیرساخت‌ها (هسته‌ای) دست نخورد" گفت: ایشان تاکید داشتند که مذاکره خوب است به شرطی که زیرساخت‌ها حفظ شود. به نظرم موضوع زیرساخت‌ها باید برای افکار عمومی توضیح داده شود، اما اینکه اصل مذاکره مورد پذیرش ایشان است قابل توجه است چرا که برای رفع تحریم‌ها راهی جز مذاکره نیست.