روش تحلیل سیاسی

نویسنده : حسن بهشتی پور

ویژه نامه  نوروز سال  1397 روزنامه اعتماد

مقدمه :

از زمان تصویب نهایی برجام در تیرماه 1394 تا کنون شبهه های متعددی در باره متن برجام درداخل و خارج کشور توسط مخالفان برجام مطرح شده و می شود . در مطلب پیش رو تلاش شده است بصورت کوتاه به مهم ترین شبهه هایی که در این زمینه مطرح می شود پاسخ داده شود.

الف: برجام یک بیانیه سیاسی است و ضمانت اجرایی ندارد

ادعای  اینکه این سند صرفا یک بیانیه سیاسی است  بیشتر از طرف آمریکایی ها و منتقدین داخلی مطرح می شود زیرا او باما به بهانه اینکه اگر توافق برجام به کنگره آمریکا فرستاده شود ممکن است ماهها طول بکشد تا یک توافق بدست بیاید از ارسال آن به کنگره خود داری کرد اما پذیرفت که این سند عینا در قطعنامه شورای امنیت به تصویب برسد . از آنجا که برجام  بصورت کامل و بدون کم وکاست ، ذیل قطعنامه 2231 قرار گرفت  بنابراین در عمل به یک سند بین المللی تبدیل شده است زیرا اگر سندی ذیل قطعنامه مصوب شورای امنیت قرارگرفت ازلحاظ حقوق بین الملل یک سند بین المللی محسوب می شود و دیگر نمی توان گفت صرفا بیانیه بی خاصیتی است که ضمانت اجرایی هم ندارد . بنابراین اگر ترامپ رئیس جمهوری آمریکا می کوشد این سند بین المللی را در سطح یک بیانیه سیاسی توافق شده ساده تنزل دهد بیشتر هدفش بره برداری های سیاسی تبلیغاتی است . زیرا اگر چنین بود در یکسال و اندی که از زمامداری اش گذشته  است این همه تلاش نمی کرد این توافق را ملغی کند. بنابراین جا دارد افراد منتقدین داخلی هم لااقل از بیان چنین شبهه ای که همسو با منافع آمریکا است دست بردارند.

نویسنده: حسن بهشتی پور

1- براساس برآورد سازمان انرژی بین المللی ، ایران با دارا بودن ۳۳.۵ تریلیون متر مکعب ذخایر گاز طبیعی، بزرگترین منابع این سوخت فسیلی را در جهان در اختیار دارد.

2- ذخایر قابل برداشت و قابل سرمایه  گذاری ایران کمتر از نیمی از رقم ذخایر ایران است  که این امر ضرورت جذب سرمایه گذاری در حوزه گاز طبیعی را اجتناب ناپذیر می سازد.

3- بر اساس سند چشم انداز ایران در سال 1404 ایران باید یک درصد صادرات دنیا را در اختیار داشته باشد که گاز می تواند نقش مهمی در این زمینه داشته باشد

4- در ابتدای سال 1396 ،  شش فاز پارس جنوبی که اختصاص به تولید گاز شیرین داشت ، افتتاح شد در نتیجه ظرفیت  تولید روزانه گازپارس جنوبی با 83 میلیون متر مکعب افزایش نسبت به سال 1395، به 553 میلیون متر مکعب  در روز رسیده است.

5- قراراست در سال 1397 ،  پنج فاز جدید پارس جنوبی بهره برداری شود  و در سال 1398 هم فاز 14 پارس جنوبی به طور کامل در مدار تولید قرار خواهد گرفت. اگر روند توسعه تمامی فازهای پارس جنوبی پیش رود، می توان به آینده صادرات گاز امیدوار بود ولی باید توجه داشت که تاکنون مذاکرات ما با شرکای خارجی، نتیجه عملی در حوزه تولید ال ان جی و صادرات گاز نداشته است.

بهشتی پور در گفت و گو با شبستان: 

 می توانیم از ظرفیت ها بیشتر استفاده کنیم

خبرگزاری شبستان: 04/01/97

کارشناس سیاست خارجی ضمن ارایه جزئیاتی از روابط ایران با کشورهای اسلامی بر لزوم گسترش این روابط تاکید کرد. حسن بهشتی پور کارشناس سیاست خارجی در گفت و گو با خبرنگار شبستان راجع به روابط ایران با کشورهای اسلامی گفت: ۵۶ کشور عضو سازمان همکاری های اسلامی هستند و ایران مناسبات متفاوتی با آن ها دارد که عده ای کشورهای عربی هستند و به دلیل مشکلات روابط با عربستان با آن ها دچار مشکل شده ایم.

وی ادامه داد: روابط ما با کشورهای اسلامی شمال آفریقا کشور به کشور متفاوت است. مثلا با مصر روابطمان دچار مشکل بوده و با سودان هم اخیرا دچار مشکل شده ایم. با الجزایر بهترین روابط را داریم و با مراکش روابطمان عادی است زیرا اوضاع نابسامان داخلی در مراکش برقرار بوده و از سویی هم با کشوری مانند تونس هنوز دچار مشکل هستیم.

این سومین مشاور امنیت ملی ترامپ است که در ظرف 15 ماه به این سمت مهم برگزیده می شود. درواقع بعد از برکناری مایکل فلین فقط 17 روز پس از تصدی این پست، اکنون نوبت مک مستر رسید که جای خود را به بولتن بدهد. به نظر می رسد برخلاف فلین که در هیچ زمینه ای با ترامپ هماهنگ نبود اما مک مستر مخالفت با ترامپ در باره کنار گذاشتن برجام ، برکنار شده است.

اکنون باید دید جان بولتون که متعلق به جناح راست افراطی حزب جمهوریخواه است و از جهت مخالفت با برجام بسیار تند تر از خود ترامپ بشمار می رود، چگونه می خواهد با ترامپ در مخالفت با برجام عملیات ضد ایرانی خود را سازمان دهی کند. بولتن به دلیل مواضع بسیار تندروانه اش  در دوران ریاست جمهوری بوش پسر فقط توانست دردوره تعطیلات تابستانی مجلس سنا دردوم  آگوست سال 2005 به عنوان نماینده آمریکا درسازمان ملل منصوب شود. در نهایت در 31 دسامبر 2006 مجبور به استعفاء شد. 

پست مشاورامنیت ملی رئیس جمهوری آمریکا بسیارحساس تر و با اهمیت تر است . بنابراین باید دید او چگونه می تواند به عنوان نزدیکترین دستیار رئیس جمهور با وزیرخارجه جدید از سیزدهم فروردین ماه همکاری خود را آغاز کند. با این حال انتصاب او این حُسن را خواهد داشت که چهره واقعی سیاست های توسعه طلبانه آمریکا بیش از پیش برای عموم مردم روشن خواهد شد. زیرا تیمی که آقای ترامپ در وزارت خارجه ، وزارت دفاع ، سازمان سیا و اکنون مشاور امنیت ملی سازمان دهی کرده است به دنیا این پیام را منتقل می سازد که بازها اینبار با گرگها متحد شده اند. درنتیجه  برای پیش بینی آینده دو سناریو می توان در نظر گرفت.

اول اینکه آمریکا خود را برای یک جنگ تمام عیار دیگر در خاورمیانه آماده می سازد تا بتواند تعارض های بوجود آمده در سیاست های جدید آمریکا را با متحدان و دشمنانش حل و فصل کند. اسرائیل و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از این تغییر و تحولات هرکدام فراخور منافع شان خشنود هستند در طرف مقابل روسیه ، چین ، کره شمالی ، ایران نیز با نگرانی نتایج این تحولات را دنبال می کنند.

دوم اینکه همه هیاهوها نه به یک جنگ بلکه به یک نوع سازش تبدیل شود. بدست آمدن چنین سازشی بدون جنگ یکی ازاحتمال هایی است که نمی توان آن را نادیده گرفت. اما باید دید به چه قیمتی ؟ سابقه جمهوریخواهان نشان می دهد آنها اهل معامله های پنهان در اوج گردن کشی هستند. دیگران هم بلدند چگونه با آنها وارد معامله شوند.

به نظر می رسد عمر زمام داری جان بولتن در سمت مشاور امنیت ملی آمریکا طولانی نخواهد بود . او برای دوران گذار به کاخ سفید آمده است. ماموریت اصلی او برهم زدن برجام است. کسی که متخصص در عملیات روانی علیه کشورهایی است که آمریکا قرار است سیاست های خود را به آنها دیکته کند.

اینبار جان بولتن درنقش مشاوری که باید دروغ بافی های بزرگتری نسبت به دوران مسئولیتش در سازمان ملل برعهده بگیرد،وارد کارزار شده است. او در خط مقدم ایران هراسی قرار دارد و در سالهای گذشته در این زمینه از هیچ اقدامی کوتاهی نکرده است. البته کارت جان بولتن برای رقبا سوخته است بطوریکه ارزش یک سرباز خشت را هم در پوکر سیاسی ترامپ ندارد .   

برای تشریح وضعیتی که اکنون در روابط  آمریکا و روسیه شاهد آن هستیم واژه جنگ سرد دیگر گویا نیست زیرا  واژه  "جنگ سرد" بیانگر دورانی است که از لحاظ سیاسی با شرایط کنونی تفاوت های بسیاری داردکه در اینجا به مهم ترین آنها اشاره می کنیم

1- جنگ ایدئولوژیک  برای بقاء ، رقابت بر سر منافع

دردوران جنگ سرد که  بیش از چهار دهه بطول انجامید آمریکا  به دنبال نابودی نظام سوسیالیستی در شوروی بود و متقابلا شوروی نیز بدنبال از بین بردن آنچه نظام امپریالیستی می خواند بود. در حالی که امروز تعارض روسیه و آمریکا رقابت بر سر منافع است جنگ و اختلاف ایدئولوژیک ندارند . روسیه در نظام سرمایه داری غرب تعریف می شود با این تفاوت که دیدگاه های خاص خود را در سیاست خارجی و سیاست داخلی دنبال می کند.

اصطلاح جنگ سرد از جهت مفهومی نخستین بار توسط جرج اُروِل  George Orwell  (زاده ۲۵ ژوئن ۱۹۰۳ - درگذشت ۲۱ ژانویه 1950) در کتاب 1984 که در سال 1949 منتشر شد، مطرح گردید . دراین باره در بخشی از کتاب 1984 امده است:

« در تمام کشور ها ساختار هرمی شبیه هم است، رهبر را مانند موجودی نیمه خدایی میپرستند و اقتصاد برپایه جنگ مداوم و کمک به ادامه جنگ موجودیت می یابد. چنان که پیداست این سه ابرقدرت[سه کشورخیالی که کتاب  1984 بر پایه ان ها نوشته شده] نه تنها نمی توانند بر یکدیگر غلبه کنند،بلکه از اینکار، سودی هم نمی برند. برعکس، تا زمانی که آنها با یکدیگر در تضاد باشند، مانند بافه های ذرت به رشد یکدیگر کمک میکنند. طبق معمول،طبقه حاکم هر سه قدرت نیز نسبت به آنچه که انجام می دهند درعین حال هم اگاه وهم نا آگاه اند. آنها زندگی خود را وقف فتح جهان کرده اند، اما خود نیز می دانند که لازم است جنگ بطور همیشگی و بدون پیروزی ادامه یابد.

 اما ازلحاظ بکارگیری این اصطلاح در تشریح جنگ تبلیغاتی که بین آمریکا و متحدانش از یکسو و شوروی و متحدانش ازسوی دیگر بوجود آمده بود؛ Cold War نخستین بار در سال 1947 توسط برنارد باروک،Bernard Mannes Baruch  ( زاده ۱۸ اوت ۱۸۷۰ –درگذشت 20 ژوئن ۱۹۶۵) سیاستمدار آمریکایی زمانی که نمایندگی آمریکا را در کمیسیون انرژی هسته ای سازمان ملل  برعهده داشت ، مطرح شد.

پس ازجنگ جهانی دوم، برسرمسائلی چون سرنوشت شهر برلین وتقسیم آلمان به دو بخش، تقسیم کشورهای اروپایی و بکارگیری بمب هسته ای توسط آمریکا در ژاپن و … اختلافاتی بین آمریکا و هم‏پیمانانش با شوروی پدید آمد. در این دوران باروک با بکار بردن اصطلاح "جنگ سرد" تلاش کرد  وضعیتی را که جنگ واقعی بین دو بلوک قدرت در جهان جریان نداشت، اما جنگ تبلیغاتی علیه یکدیگر به شدت بکار گرفته می شد، باروک با ابداع یک واژه دو حرفی به روزنامه نگاران کمک کرد مفهومی پیچیده و چند لایه را در یک واژه ترکیبی به مخاطبان منتقل سازند.  درهمان سال 1947 روزنامه نگار آمریکایی درنیویورک به نام والترلیپمن Walter Lippmann (زاده ۲۳ سپتامبر ۱۸۸۹ درگذشت ۱۴ دسامبر ۱۹۷۴) مجموعه مقالاتی تحت عنوان "جنگ سرد " منتشر کرد، که بعدها بصورت کتاب نیز تدوین شد. این مجموعه مقالات به ترویج این واژه در جهان روزنامه نگاری کمک کرد.

درباره تاریخ پایان آن، عده‌ای آن را هم‌زمان با سقوط دیوار برلین در ۱۱ نوامبر۱۹۸۹ و گروهی آن را هم‌زمان با تاریخ تجزیه اتحاد جماهیر شوروی در ۲۵ دسامبر ۱۹۹۱ می‌دانند.

به طور کلی ویژگی‏های جنگ سرد عبارتند از: آماده سازی نیروهای نظامی دو طرف و مسلح شدن به سلاح‏های هسته‏ای، مبارزه تبلیغاتی بسیار فشرده در دو طرف، عدم انجام هیچ گفت‏وگوی موفقیت‏آمیز بین طرفین و سرایت کشاکش کمونیسم و سرمایه‏داری به جهان سوم.