روزیکشنبه این هفته سمیناری در باره بحران قفقاز پس از جنگ دراوستیای جنوبی به همت موسسه تحقیقات تاریخ معاصردرتهران برگزار شد که من همه به عنوان سخنران دعوت شده بودم . مقاله ای را که برای این سمینار تهیه کردم در اینجا می گذارم امیدوارم قابل استفاده برای شما باشد .

بازی جدید ترکیه در شطرنج قفقازی                    

طرح مساله

گرجستان درروزجمعه هجدهم مرداد 1387دراستان جدایی طلب اوستیای جنوبی جنگی را به راه انداخت که نه تنها کلیه تحولات دودهه گذشته درقفقازرا تحت تاثیرقرارداد؛ بلکه به نقطه عطفی درمناسبات روسیه و غرب تبدیل شد.

 دراین میان اردوغان نخست وزیرترکیه تنها شش روزبعد ازشروع جنگ، با سفربه مسکو ابتکارعمل آنکارا را برای تشکیل کمیته ائتلافی تحت عنوان "اتحادیه قفقاز" مطرح کرد. هدف اصلی این طرح برقراری صلح وامنیت درقفقازعنوان شد. سرعت عمل اردوغان برای انجام سفربه مسکو وارائه طرحی ازپیش طراحی شده  نشان دهنده برخورداری ترکیه ازاستراتژی بلند مدت درمنطقه راهبردی قفقازاست.(1)

اردوغان برای تکمیل طرح خود درجریان سفربه باکو در30 مرداد موضوع نشست ثبات وامنيت در قفقاز را مطرح کرد. دراین نشست قراراست نمایندگانی ازروسيه، گرجستان ، آذربايجان و ارمنستان  درآنکارا  گرد هم بیایند. اردوغان دراین سفرباردیگربا تاکید براینکه درمذاکرات خود با جمهوری آذربایجان پیشنهاد تشکیل پیمان قفقازرا مطرح کرد ه است  گفت:

«تحولات تازه درگرجستان لزوم برقراری فوری ثبات وامنیت درمنطقه قفقاز را یک باردیگراثبات کرد، برقراری صلح پایداردرمنطقه درراستای منافع ملی ترکیه ومنافع مشترک کشورهای منطقه است.» (2)

ترکیه برای آنکه بتواند درقفقازطرح خود را پیش ببرد به پشتیبانی ارمنستان نیازدارد به همین دلیل تلاشی که ازمهرماه سال 1386در مذاکرات سری درسوئیس آغاز شده بود؛ درشانزدهم شهریور87 با سفرعبدالله گل رئیس جمهوری ترکیه به نتیجه رسید. وی روزشنبه شانزدهم شهریوردریک اقدام جسورانه به ایروان پایتخت ارمنستان رفت. این دیدارتاریخی درواقع مکمل سفراردوغان به منطقه قفقازبود .

ترکیه تحت تاثیر تحولات ناشی ازجنگ روسیه و گرجستان، تلاش کرد باردیگرسیاستهای خود را در قفقاز فعال کند برای درک دقیق ترسیاست جدید ترکیه دراین منطقه راهبردی قبل از هرچیز لازم است نگاهی به گذشته سیاست این کشوردرقفقازداشته باشیم  .

درحال حاضرقفقازبه ميدان بازي هاي سياسي ابرقدرت‌ها تبديل شده وازسيرحوادث اخير در اين منطقه مي‌توان چنين نتيجه‌گرفت كه درآينده نزديك تمايل تركيه وديگر كشورهاي تاثيرگذاربرتحولات منطقه  براي محكم كردن جاي پاي خود در قفقازبيشترخواهد شد.

عامل دستيابي به انر‍‍ژي  يكي ازمهم ترين عوامل محرك كشورهاي بازيگر براي نقش آفريني درقفقازمي‌باشد  ولي اين بدين معني نيست كه قفقاز بدون هيچ مانعي دراختيار كامل آنها قرار می گيرد .تعارض منافع ميان قدرتهاي بازيگردراین منطقه موجب شده است كه درعمل سرنوشت مردم اين منطقه با چالش ها و منازعات قدرتهاي منطقه اي وفرا منطقه اي پيوند زده شود.